Gökhan Ugan [email protected]

Ya piyasayı yabancı bozarsa…

15 Eylül günü Turkcell pay piyasasında ilginç bir olay yaşandı. Saat 17:00 civarı yabancı bir hesap üzerinden borsaya iletilen 2 milyon lotluk satış emri, Turkcell hisselerinin 3 dakika içinde %6 değer kaybetmesine neden oldu. Bu ani satış hamlesi nedeniyle aktive olan devre kesici nedeniyle sürekli işlemlere ara verildi ve Turkcell pay piyasasında tek fiyat emir toplama seansı başlatıldı.

Kaynak: BloombergHT

Bildiğiniz gibi Turkcell yerli ve yabancı yatırımcının yakından takip ettiği bir pay senedi. Gelen ani satış nedeniyle gün boyu pozitif seyreden borsa endeksi birden eksiye düştü. Belli ki Turkcell’e gelen sert satış nedeniyle birçok yatırımcı önemli bir olumsuz gelişme olduğunu düşünüp portföylerinde ne var ne yoksa sattı, panik halde piyasada beklemekte olan alım emirlerini iptal etti, satım emirlerini aktifleştirdi. Belki de kimi yatırımcıların zararı durdur (stop-loss) emirleri tetiklendi ve bu nedenle piyasaya normalde gelmeyecek pozisyon kapatıcı yeni satış emirleri geldi. Sizin anlayacağınız piyasanın dengesi bozuldu.

Bu olaydan iki gün sonra Sermaye Piyasası Kurulu olayın kahramanı olan yabancı hesabın Borsa İstanbul’a Doğrudan Piyasa Erişimi (DMA) aracılığıyla emir iletme yetkisini askıya aldı. Açıkçası bu kısıtlama yabancı hesabın borsaya emir göndermesini engellemiyor. Söz konusu hesap işlem yaptığı aracı kurumun temsilcisi yardımıyla yine borsaya emir gönderebilecek, sadece aracı kurumu devreden çıkaran ve yatırımcının borsaya doğrudan emir göndermesini mümkün kılan yazılımları kullanarak emir iletemeyecek.

Şimdi ben buradaki yaptırımı pek anlayamadım doğrusu. 15 Eylül’de gerçekleşen olay her ne maksatla yapılmış olursa olsun piyasayı bozucu bir etki ortaya çıkardığı ortadadır. Olayın yaratmış olduğu panikle portföylerindeki payları ucuza satanlar, alım/satım emirlerini iptal edip zaman önceliklerini kaybedenler, zararı durdur emirleri gereksiz yere tetiklenip pozisyonlarını kapatanlar bu olaydan zararlı çıkmıştır.

VI-104.1 sayılı Piyasa Bozucu Eylemler Tebliği’nin “Emir veya İşlemlere İlişkin Piyasa Bozucu Eylemler” başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasını (f) bendine göre okursak aşağıdaki gibi bir metin ortaya çıkıyor:

“Tek başına ya da birlikte hareket eden kişiler tarafından borsa ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda gerçekleştirilen, sermaye piyasası araçlarının fiyatları, fiyat değişimleri, işlem hacimleri, işlem miktarları, işlem oranları, emir miktarları, emir oranları, emir iptal miktarları, emir iptal oranları veya emir gerçekleşme oranları gibi sermaye piyasalarının işleyişi veya sermaye piyasası araçlarının fiyatlarının belirlenmesiyle ilgili veriler dikkate alındığında önemli veya etkili kabul edilebilecek nitelikte fiyat yükseltici, fiyat düşürücü veya fiyatı sabit tutmaya yönelik işlemler yapılması suretiyle borsa ve teşkilatlanmış diğer piyasaların güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozan ya da sermaye piyasası araçlarının fiyatları, fiyat değişimleri, arz ve talepleri hakkında yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandıran veya adil ve dürüst işlem yapılmasını, piyasanın rekabetçi bir ortamda işleyişini ya da fiyatın doğru ve dürüst bir şekilde oluşmasını zorlaştıran ya da engelleyen fiil ve davranışlar piyasa bozucu eylem olarak değerlendirilir.”

Şimdi maddede yer alan unsurları birer birer inceleyelim. Piyasa bozucu eylemin oluşumundaki unsurlardan birisi fiyat yükseltici, fiyat düşürücü veya fiyatı sabit tutmaya yönelik işlemlerin sermaye piyasalarının işleyişi veya sermaye piyasası araçlarının fiyatlarının belirlenmesiyle ilgili veriler dikkate alındığında önemli veya etkili kabul edilebilecek nitelikte olması. 15 Eylül 2020 tarihinde saat 17:01’de devre kesici nedeniyle sürekli işlemler durdurulduğuna göre demek ki söz konusu fiyat düşürücü işlemler son derece önemli ve etkili olmuş.

Diğer bir unsur ise fiyat yükseltici, fiyat düşürücü veya fiyatı sabit tutmaya yönelik işlemlerin borsadaki piyasaların güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozan ya da sermaye piyasası araçlarının fiyatları, fiyat değişimleri, arz ve talepleri hakkında yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandıran veya adil ve dürüst işlem yapılmasını, piyasanın rekabetçi bir ortamda işleyişini ya da fiyatın doğru ve dürüst bir şekilde oluşmasını zorlaştıran ya da engelleyen nitelikte olması. Sermaye Piyasası Kurulu işlemi gerçekleştiren hesabın borsaya erişimine kısıtlama getirirken “yatırımcıların hak ve yararlarının korunmasını” gerekçe gösterdiğine göre söz konusu fiyat düşürücü işlemler borsadaki piyasaların güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozmuştur.

Son beş yıla baktığımızda Sermaye Piyasası Kurulu’nun Piyasa Bozucu Eylemler nedeniyle birçok yatırımcıya yüksek tutarlı idari para cezaları uyguladığını görüyoruz. Bu yatırımcıların tamamı yerli yatırımcı. İçlerinde bir tane bile yabancı yatırımcı yok. Bakalım Sermaye Piyasası Kurulu 15 Eylül’de gerçekleşen bu işlem için piyasa bozucu eylem nedeniyle yabancı yatırımcıya idari para cezası uygulayacak mı? Yoksa bu hesaba sadece doğrudan erişim yasağı getirmekle mi yetinecek? İnsanın aklına ister istemez aynı işlemler yerli bir hesap tarafından yapılsaydı sonuç nasıl olurdu sorusu geliyor. Bunu bize zaman gösterecek.

Diğer merak ettiğim husus ise bunda böyle Sermaye Piyasası Kurulu’nun yerli yatırımcılara piyasa bozucu eylem nedeniyle idari para cezası vermek yerine ilgili hesapların borsaya doğrudan erişimlerini kısıtlayıp kısıtlamayacağı. Ben Sermaye Piyasası Kurulu’nun cezai yaptırımlarında yerli/yabancı ayrımı yapmadığına ve yapmayacağına kesinlikle eminim. Zaman beni ve benim gibi düşünenleri mutlaka haklı çıkaracaktır.

Saygılarımla,

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.