Orhan Pala [email protected]

SPK adım adım manipülasyonu engelliyor

Uzman kadroların görev başına gelmesi bir yıl gibi kısa sürede hissedilmeye başlandı. Uzman kadro öncelikle hazırlanın tebliğ ve ilke kararlarında birçok manipülasyonu engelledi. Özellikle Birleşme ve Bölünme Tebliği yaşanması muhtemel birçok mağduriyetin önüne geçti. Manipülatörlerin planları suya düştü. Üst üste gelen yasaklar ve suç duyuruları ile SPK yeniden piyasalar üzerindeki otoritesini hissettirmeye başladı.
Dün Kurul Toplantısı’nda alınan ve Haftalık Bülten’de yayınlanan kararlar manipülasyonu engelleyecek önemli adımlar.
Sermaye Piyasası Kurulu, borsada işlem gören hisseleri A-B-C ve D Grubu olarak ayırdı. A-B-C zaten vardı. Bu gruplara bir de D Grubu eklendi ve işlem esaslarını yeniden düzenlendi. SPK, borsada işlem gören payların piyasa, platform ve pazar bakımından 4 farklı grupta izlenmesine, fiili dolaşımdaki pay değeri bakımından 3 farklı grupta değerlendirilmesine, mevcut ve ilave kurallar bakımından da pay gruplarına göre farklı uygulamalara tabi tutulmasına karar verdi.

Şöyle ki;

Hisse senetleri piyasa, platform veya pazar bakımından ayrıştırıldı.
Borsa pay piyasasında işlem gören payların işlem esaslarının belirli özellikleri dikkate alınarak farklılaştırılması ve bunların sınıflandırılması amacıyla söz konusu payların A, B ve C olmak üzere üç farklı grupta izlenmesi kararlaştırıldı.
Pay piyasası dışında kalan; Gelişen İşletmeler Piyasası (GİP), Serbest İşlem Platformu (SİP), Nitelikli Yatırımcı İhraç Pazarı ve Gözaltı Pazarı’nda (GP) işlem gören payların genel olarak D Grubu adı altında izlenmesi ve söz konusu payların içinde bulunduğu piyasa, platform veya pazarın özellikleri dikkate alınarak farklı işlem esaslarına tabi tutulacağı açıklandı.
Fiili Dolaşımdaki Pay (FDP) değeri bakımından, borsa tarafından belirlenen değerleme dönemi itibarıyla FDP değerinin ortalaması;
-Eğer 30 milyon TL ve üzerinde ise A Grubu’na dahil edilecek.
-30 ile 10 milyon arasındaki paylar ise B Grubu olarak işlem görecek. 10 milyon TL’nin altında olan paylar ise C Grubu olarak baz alınacak.
Diğer taraftan mevcut veya ilave kurallar açısından,  A Grubu paylar kredili alım, açığa satış, ödünç alma veya ödünç verme işlemlerine konu olabilecek.
B Grubu paylar da aynı şekilde sürekli müzayede işlem yöntemine tabi olacak; kredili alım, açığa satış, ödünç alma veya ödünç verme işlemlerine konu edilebilecek. Ancak belirli bir anda oluşabilecek açık, takas pozisyonunun yüzde 100’ü oranında özkaynak bulundurma şartına tabi tutulacak. Yani bir müşterinin takası henüz gerçekleşmemiş işlemleri sonucunda, belirli bir anda B Grubu paylarda oluşabilecek açık takas pozisyonunun asgari yüzde 100’ü oranında net varlığının bulunması zorunlu olacak. Yatırım kuruluşları bu kuralın dışına kesinlikle çıkamayacak.
Kredili alım, açığa satış, ödünç alma veya ödünç verme işlemlerinde özkaynak oranının hesaplanmasında da en çok yüzde 50’si oranında özkaynak olarak kabul edilebilecek.
C Grubu paylar ise piyasa yapıcısı veya likidite sağlayıcısına sahip olması durumunda sürekli müzayede işlem yöntemine tabi olabilecek. Piyasa yapıcısı veya likidite sağlayıcısına sahip olmaması durumunda tek fiyat işlem yöntemine tabi olacak. Bu gruptaki hisseler kredili alım işlemi veya açığa satışa konu olamayacak. Hesabında para olmayan kişiler, bu gruptaki hisseleri alıp satamayacak. Yani mevcut brüt takas yöntemi uygulanacak. Bu gruptaki hisseler; kredili alım, açığa satış, ödünç alma veya ödünç verme işlemlerinde özkaynak olarak kabul edilmeyecek.
D Grubu’nda yani yeni açılan grupta ise Gelişen İşletmeler Piyasasına (GİP) dahil olan paylar için şu kriterler dikkate alınacak:
-Piyasa yapıcısına sahip olması durumunda sürekli müzayede işlem yöntemine tabi olacak.
-Piyasa yapıcısına sahip olmaması durumunda tek fiyat işlem yöntemi uygulanacak.
-Kredili alım işlemi veya açığa satışa konu edilmeyecek.
-Belirli bir anda oluşabilecek açık takas pozisyonunun yüzde 100’ü oranında özkaynak bulundurma şartına tabi olacak. Yani hesabında para olmayan kişi bu hisselerde işlem yapamayacak.
-Kredili alım, açığa satış, ödünç alma veya ödünç verme işlemlerinde özkaynak oranının hesaplanmasında en çok yüzde %50’si oranında özkaynak olarak kabul edilecek.
Yine  D Grubu’na giren ancak Serbest İşlem Platformu (SİP) veya Nitelikli Yatırımcı İşlemleri Pazarı’na (NYİP) dahil olan paylar için ise uygulanacak şartlar şöyle:
-Tek fiyat işlem yöntemine tabi olmayacak.
- Kredili alım işlemi veya açığa satışa konu olmayacak.
- Yüzde100’ü oranında özkaynak bulundurma şartına tabi olacak.
- Kredili alım, açığa satış, ödünç alma veya ödünç verme işlemlerinde özkaynak olarak kabul edilmeyecek.
-Ayrıca bu hisseler brüt takas uygulamasına tabi olacak.
D Grubu’nda yer alan Gözaltı Pazarı’nda işlem gören hisseler için belirlenen şartlar ise şöyle:
-Tek fiyat işlem yöntemine tabi tutulacak.
-Kredili alım işlemi veya açığa satışa konu edilemeyecek.
 -Hesabında parası olmayanlar bu hisselerde alım yapamayacak.

Düzenleme kapsamında, borsa tarafından belirlenen değerleme dönemi içerisinde ve hesaplama yöntemi ile borsa fiyatı pay başına net aktif değerinin 1.5 katı ve üzeri olan menkul kıymet yatırım ortaklıkları B Grubu’na; borsa fiyatı pay başına net aktif değerinin 2 katı ve üzeri olan menkul kıymet yatırım ortaklıkları C Grubu’na dahil edilecek. Payların sınıflandırılması ve gruplar arası geçiş işlemlerinin belirlenecek değerleme dönemi, veri seti üzerinden Borsa tarafından yapılacak.
Uygulama ise 2 Ocak 2015 tarihinden itibaren başlayacak. Ama şimdiden sığ hisselerde işlem yapan manipülatörleri korku sardı.
SPK’nın dün açıkladığı yeni düzenlemelerde dikkat çeken bir diğer önemli nokta ise fiili dolaşımdaki paylarla ilgili yapılan değişiklikler.
Mevcut uygulamada fiili dolaşımdaki pay oranı kavramı dışında tutulacak gerçek ve tüzel kişi ortakların sahip olduğu payların oranı şirket sermayesinin yüzde 5’inden 10’una çıkarılacak. Bu uygulamada da 2 Ocak 2015 tarihinde yürürlüğe girecek. Örneğin BİST-10’da işlem gören şirketin sermayesinin yüzde 5’ine denk gelen bir kısmı tek bir kişi ve kurumun kontrolüne geçince hisseler fiili dolaşımdan çıkarılıyor. Düşünün likit sanılan hisselerin büyük bir kısmında birkaç kurum ya da kişi toplu alımlar yaptığında dolaşımda hisse kalmıyor. Bu uygulamanın da özellikle likit hisselerde derinliği ve işlem hacmini artırması bekleniyor.
SPK’nın aldığı kararlar manipülatörler cephesinde şaşkınlığa neden olurken, üst üste gelen tedbirler ve manipülasyona hapis cezasının artırılacak olması piyasa dolandırıcılarına büyük darbe vuracak.

SPK yeni düzenlemeyle lokomotif hisselerde likiditeyi artırmayı, küçük yatırımcıları da manipülatif hisselerden uzaklaştırmayı planlıyor. Piyasa dolandırıcıları yine tüm şartları zorlayacaktır ama sürekli vurguladığımız gibi yatırımcıların Gözaltı Pazarı, C ve D Grubu hisselere karşı dikkatli olmaları gerekiyor. 

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.