Adnan Salih [email protected]

Norveç Devlet Fonu, Türkiye Varlık Fonu

Geçtiğimiz sene ağustos ayında tartışmaları başlayan ve sonrasında 50 milyon TL sermaye ile kurulan Türkiye Varlık Fonu’na en son KHK ile Hazine sahipliğinde bulunan şirketler devredildi.

Bu şirketlerin toplam ödenmiş sermayeleri gazetelere göre yaklaşık 16 milyar TL. Piyasa değeri olarak daha fazla edebilir.

Fonun genel müdürlüğünü Mehmet Bostan, yönetim kurulu üyeliklerini ise Kerem Alkin, Himmet Karadağ, Yiğit Bulut ve Oral Erdoğan yürütecekler.

Sayın Mahfi eğilmez 2016 Ağustos tarihinde fona ilişkin eleştirilerini sıralamıştı. Bu eleştirilerin tamamına katılıyorum. İlk 3 madde:

(1) Türkiye Varlık Fonu, yukarıda ana çizgilerini özetlediğimiz şekliyle herhangi bir emtiaya ya da bir gelir fazlalığına dayanmamaktadır. Türkiye’nin petrol, doğalgaz gibi bir emtiayı ihraç ederek elde ettiği gelirleriyle yaratabildiği bir bütçe fazlası olmadığı gibi cari fazlası veya fazla veren bir kamu emeklilik sistemi de yoktur. Tam tersine Türkiye, son dönemlerde azaltmış olsa da bütçe açığı ve cari açık veren, kamu emeklilik sisteminin açığını da bütçeden karşılayan bir sisteme sahiptir. Gelir fazlası olan tek kamu fonu İşsizlik Sigortasıdır. O da bu amaç için kullanılamayacak bir fondur. Özetle Türkiye’nin bir varlık fonu kurmak için gerekli emtiası da gelir fazlası da yoktur.  

(2) Fon’un gelirleri sıralanmış olduğu halde giderlerinin hangi alanlara yöneleceği konusunda yasada hiçbir açıklama bulunmamaktadır. Hangi giderlere yöneleceğini kanun metninden değil genel gerekçedeki açıklamalardan anlıyoruz. Bu durumda bu yasaya göre yapılacak gider denetiminin neye dayanarak yapılacağını çıkarmak mümkün görünmemektedir.

(3) Varlık Fonu için yeni bir gelir tanımlanmamakta, sadece bütçeye gidecek gelirlerin bir bölümü bu Fon’a aktarılmış olmaktadır. Normal olarak bütçeye aktarılan özelleştirme gelirlerinin Fon’a yönlendirilmesi ve bütçe gelirlerinden Fon’a pay verilmesi, bütçe gelirlerinin azalmasına ve dolayısıyla bütçe açıklarının artmasına yol açacak bir gelişmedir.

Yazının detayları için:  http://www.mahfiegilmez.com/2016/08/varlk-fonu.html

Fonun kuruluş aşamasında rehber olması amacıyla Norveç Devlet Fonunu incelemiştim. Sonuçta tekerleği yeniden icat etmeye gerek yok. Norveç Devlet Fonu iyi ve başarılı bir model.

Aynı yazıyı tekrar aşağıda izninizle paylaşmak istiyorum.

Son günlerin en ilginç tartışmalarından biri Türkiye Devlet Fonu olsa gerek. Böyle br fonun kurulması aslına bakılırsa uzun zamandır tartışılıyordu, hatta bu yılın Şubat yında 150milyon TL başlangıç sermayeli bir fonun kurulması için imzalar atıldığı yazıldı, fon KOBİ yatırımı yapacaktı. Sanırım daha sonra bir gelişme olmadı.

Meclis’te görüşülen Türkiye Varlık Fonu taslağına göre fonun amaçları şöyle olacak:

• Türkiye’de mega yatırımların finansmanını sağlama
• Bankacılık sisteminin finans sektöründeki hakim rolünü azaltma
• Finansal stres ortamında piyasalarda stabilize edici bir görev üstlenme
• Sermaye piyasalarının büyüme ve derinleşmesinin hızlandırılması,
• İslami finansman varlıklarının kullanımının yaygınlaştırılması,
• Ek istihdam sağlanması
• Savunma havacılık ve yazılım gibi teknoloji yoğun stratejik sektörlerdeki yerli şirketlerin sermaye ve proje bazında desteklenmesi ile küresel oyuncu olmalarının sağlanması
• Otoyollar, Kanal İstanbul, üçüncü köprü ve havalimanı, nükleer santral gibi altyapı projelerine kamu kesimi borcu arttırılmadan finansman sağlanması
• Arz güvenliğini sağlamak üzere Türkiye için önem taşıyan doğal gaz ve petrol gibi yurt dışındaki stratejik sektörlere yasal ve bürokratik kısıtlamalara bağlı olmadan doğrudan yatırım yapılabilmesi

Gelirler ise tasarıya göre ilk aşamada devlete ait çeşitli fon ve gelirlerin belirli bir yüzdesi alınarak ilgili varlık fonuna tahsis edilmesi ile oluşturulacak. Fon zaman içerisinde ise kendi kaynaklarını yaratan bir yapıya sahip olacak.

Fonun amaçlarından anladığımız kadarıyla fon Türkye Yatırım Fonu olmaktan ziyade bir altyapı yatıım fonu görünümünde. Altyapı yatırımı yapmak, piyasalarda stabilizasyonu sağlamak, bankalara bağımlılığı azaltmak gibi odak noktaları var. Olmazsa olmaz islami finansman da amaçlara eklenmiş durumda.

Dünya’da bu işler nasıl yapılıyor? En büyük devlet fonu olan Norveç Devlet Fonu’nu inceleyelim isterseniz belki yol yakınken bize bir rehber olabilir.

Açılış sayfasındaki resimle başlayalım:

Fonun amacına gelelim: Fon Norveç’in gelecek kuşakları için yatırım yapar. Petrol bir gün bitecek ama fon gelirleri ülke vatandaşlarını desteklemeye devam edecek.

Fon tek bir amaca hizmet ediyor ülkenin gecek kuşaklarına yatırım yapmak.

Fonun 2016 başındaki toplam portföy değeri 7,4trilyon kron ya da 740milyar USD. Fon nerelere yatırım yapıyor:

78 ayrı ülke, 9050 şirket, dünya borsalarında işlem gören şirketlerin %1,3’ü, Avrupa Borsalarında işlem gören şirketlerin %2,4’ü.

Fonun yatırım stratejisine göre yatırımların %60 hisse senetleri, %35’i sabit getirili menkul kıymetler ve %5’i ise gayrımenkule yönlendiriliyor.

Hisse yatırımlarının aslan payı Amerika (%35,7) ve Avrupa (%38) piyasalarında.  Amerika ve Avrupa’ı ise Asya bölgesi (%21) izliyor.

Hangi sektörlere yatırım yapılmış ve son getiriler nedir:

Finansal sektör %22, tüketici ürünleri %14, sanayi %14 vs. Tablonun toplamı %100 etmiyor arada türev ürünler de var ve gösterilmemiş durumda.

Portföyde en yüksek paya sahip hisselere bakalım:

Rakamlar milyon kron. En yüksek yapılan yatırım ile piyasamızın en değerli şirketi Koç Holding’in 2/3ü satın alınabilirdi.

Sabit getirili menkul kıymetler 2016 ilk çeyrekte fonun %37sini oluşturmuş durumda. Yine en büyük pay Amerikan tahvillerinde (%18), Avrupa tahvillerine yapılan yatırımlar ise %13.

Tahvillerin ülkelere göre dağılımı aşağıdaki gibi:

Rakamlar milyon kron. Amerika’ya yapılan yatırım bize yapılsaydı bizim borç stokumuzun yaklaşık yarısına denk gelecekti.

Derecelendirmeye göre tahvillerin dağılımı:

Getirileri de inceleyelim:

Fon 2016 ilk çeyrekte dolar bazında %0,63 kaybetmiş, kron bazında kayıplar ise %5’e yakın. Hisse ve gayrımenkul portföyü kaybederken tahvil portföyü pozitif katkı sağlamış.

Fonu 35 ayrı ülkeden 500’den fazla kişi yönetiyor. Norveç’te hükümetler değişse bile fonun yönetim felsefesinde en ufak bir değişiklik olmuyor. Fon’da her bir Norveç vatandaşı için yaklaşık 175bin USD birikmiş durumda. Fonun kuruluşundan itibaren yıllık ortalama dolar bazında getirisi ise %5,5.

Bizim de böyle bir fon kuracaksak eğer ilk şartımız yönetiminin şeffaf olması, ilkelerinin olması, gelen giden hükümetlere göre pozisyon alıp siyasi partilere kaldıraç sağlamaması olmalı.

Türkiye fonu faydalı olabilir mi kesinlikle olabilir ama biraz geç kaldığımız aşikar, bu fonun adamakıllı bir yere gelmesi için en az 20 sene geçmesi gerekir.  Kurulacak fonun amaçlarının ise dar tutulmasında fayda var, başlangıçta gelir yaratacak yatırımların yapılması daha sonra bu yatırımlardan elde edilen gelirler ile finansal yatırımların yapılması en mükemmel senaryo olur. Norveç ilk 20 yıl petrol endüstrisine yatırım yaptıktan sonra elde ettiği gelirlerle yatırımlarını Norveç dışında gerçekleştiriyor.

Son olarak fonun 2007 yılından itibaren portföy değişimini de gösterelim:

Kaynaklar:

https://www.nbim.no/contentassets/c55d1583fbca49a192c377a0c76d8705/press-seminar-1q-2016.pdf

https://www.nbim.no/contentassets/c55d1583fbca49a192c377a0c76d8705/1q_2016_quarterly-report.pdf

https://www.nbim.no/en/the-fund/

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.