Gökhan Ugan [email protected]

Mevzuata uymayan şirketlerin yatırımcıları ne kadar zararda?

Sermaye piyasalarımızda faaliyet gösteren kurumlar ve onların yöneticileri acaba mevzuata ne derece uyuyor? Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) kime ne kadar idari para cezası uyguladığını merak ettik ve 2011 – 2014 yılları için SPK bültenlerini karıştırıp bir istatistik oluşturduk. Ortaya çıkan tabloya göre, SPK dört yıl içinde toplam 40 milyon TL’ye yakın idari para cezası uygulamış. Bu cezaların sermaye piyasasında faaliyet gösteren kişi ve kurumlara göre dağılımı aşağıdaki gibi:

Tabloya bakıldığında son dört yıl içinde idari para cezalarının %60’ına yakını gerçek ve tüzel kişilere uygulanmış. Bu kişilerin çok büyük bir çoğunluğu halka açık şirketlerin büyük ortakları ile yöneticileri. Para cezalarında ikinci sırayı 10,5 milyon TL ile halka açık şirketler alıyor. Üçüncü büyük ise aracı kurumlar. Onlar da %12’lik payları ile bu alanda verilen liderlik yarışından kopmamaya gayret ediyor.

İdari para cezalarının gerekçelerine bakıldığında daha üzücü bir manzara var karşımızda. Kasıtlı yapıldığı kanaati uyandıran birkaç fiil dışında ödenen cezaların ihmal ve dikkatsizlik kaynaklı olduğu anlaşılıyor. Kamuoyuna yapılması gereken açıklamaların yapılmaması, finansal raporların zamanında gönderilmemesi gibi sebeplerle halka açık şirketler ve onların yöneticileri binlerce lira ceza ödemek zorunda kalıyor.

Ağırlıklı olarak halka açık şirketlerde görülen bu sıkıntının nedenleri ne olabilir?

Aracı Kurumlar şirketleri halka arz ederken sadece satış performansına odaklanıyor. Halka açık şirketin sermaye piyasası mevzuatına uyum ile ilgili süreçlerin yönetilmesi konusunda yeterince destek olmuyor. Halka arz sonrası şirket hiç bilmediği bir kurallar silsilesi içinde yalnız başına bırakılıyor.

Halka açık şirketlerin yöneticileri mevzuata uyumun önemi konusunda yeterli bilgiye ve farkındalığa sahip değil. Çoğu yönetici altına imza attığı kararlardan dolayı kişisel para cezası alabileceğini, söylediği bir söz yüzünden hapse girebileceğini, genel kurulun sorumluluğu olduğunu düşündüğü durumlarda halka açık şirketin ödediği para cezasının da kendi cebinden çıkabileceğini bilmiyor.

Halka açık şirketlerin mevzuata uyum görevlileri sermaye piyasası mevzuatına yeterince hâkim değil. Mevzuata uyum sorumluluğu çoğunlukla asli görevi başka olan kişilerce yerine getirilmeye çalışılıyor. Bu nedenle mevzuata uyumda ihmal, bilgisizlik ve dikkatsizlik baş gösteriyor.

Halka açık şirketlerin sistem açıklarını ve kaçaklarını tespit edecek iç kontrol ve denetim sistemleri yetersiz. İş sürekliliği planları ya yok, ya da yeterli değil. Birimler ile mevzuata uyumu sağlayacak kişiler arasındaki bilgi akışı oldukça zayıf.

Unutulmamalıdır ki halka açık şirketlere uygulanan idari para cezalarının çoğu, gerekli tedbirlerin zamanında alınmaması sonucu ödenmektedir. Mevzuata uyumsuzluk nedeniyle ceza ödeyen şirketlerin iyi yönetim ve kurumsallaşma konusunda önemli bir zafiyet barındırdıkları açıktır. Söz konusu şirketler ödedikleri para cezalarının yanında maddi olarak ölçülemeyecek ticari itibar kaybına da uğramaktadır.

Yatırımcılar genel kurulda gerekli tedbirleri almayan, bu nedenle yönetiminde oldukları halka açık şirketleri önlenebilir cezalar ödemeye mahkûm eden yöneticilerden hesap sorabilir. İdari para cezaları şirket kârlılıklarını doğrudan etkilemektedir. İdari para cezaları yüzünden yatırımcının cebine giren temettü miktarı azalmakta, itibar kaybı nedeniyle elindeki hisse senetlerinin değeri düşmektedir.

Düşünün. Beş arkadaş ortaklaşa bir otobüs satın aldınız ve yolcu taşıma işine soyundunuz. Bilet satışları fena değil, ama kaptan şoförünüz trafik kurallarına uymadığı, aracın bakımını zamanında yaptırmadığı için sürekli ceza ödüyorsunuz. Gelirin bir kısmı bu cezalara gidiyor. Ortak olarak ne yapardınız, nasıl bir önlem alırdınız?

Eğer borsa yatırımcısı bilinçlenir ve gereksiz ödenen idari para cezalarının hesabını şirket yönetiminden sorarsa, eminim yöneticiler de silkinip kendilerine gelecek ve mevzuata uyum konusunda gerekli tüm adımları atmaya gayret edecektir.

Saygılarımla,

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.