Gökhan Ugan [email protected]

Mart başından bu yana VİOP’da ne değişti?

Sermaye Piyasası Kurulu’nun Forex işlemlerine ilişkin almış olduğu karar sonrası kaldıraçlı işlemler cazibesini yitirince gözler yeniden Borsa İstanbul bünyesindeki Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’na (VİOP) çevrildi. Borsa İstanbul ise hemen hemen aynı tarihlerde bir duyuru yayınlayarak VİOP’un Mart başında BISTECH sistemleri üzerine taşınacağını ve bu nedenle bazı değişikliklere gidileceğini açıkladı. İsterseniz bu yazımızda söz konusu değişiklikleri olumlu ve olumsuz yönleriyle birlikte değerlendirelim.

Sürdürme teminatının %100’e çıkarılması

Türev piyasalarında başlangıç teminatından daha düşük belirlenen bir sürdürme teminatı uygulaması ile fiyat oynaklığı nedeniyle oluşan ve sürekliliği olmayan zararlar nedeniyle yatırımcıların teminat tamamlama çağrısına uğrama olasılığının düşürülmesi hedeflenmektedir. Sürdürme teminatının başlangıç teminatına olan oranı, yükümlülüklerin yerine getirilmesini tehlikeye atmayacak kadar yüksek, yatırımcıya sık sık teminat tamamlama çağrısı çıkarıp nakit getirmeye veya pozisyon kapatmaya zorlamayacak kadar düşük belirlenmelidir. Sürdürme teminatı uygulaması yatırımcılara azami kaldıraç kullanma imkânı yaratırken, piyasadaki likidite riskini de en aza indirmektedir. Geçen dönemde sürdürme teminatı oranı %75 olarak uygulanmaktaydı; ancak şimdi mevcut teminat başlangıç teminatının altına düştüğü anda yatırımcı teminat tamamlama çağrısına maruz kalmaktadır. Bu uygulamanın önemli iki sonucu olacaktır: birincisi, yatırımcılar sistemin kendilerine tanımış olduğu azami kaldıraç oranını kullanmak isterse beklenmedik zamanlarda teminat tamamlama çağrısına uğrayarak nakit bulma veya pozisyon kapama zorunda kalacaktır. Bu durumdan kaçınmak isteyen yatırımcılar ise hesaplarında başlangıç teminatından daha yüksek bir teminat bulundurmak zorunda kalacak, böylece sistemin onlara tanımış olduğu azami kaldıraç oranını kullanamayacaktır.

OUCH emir iletim sisteminin devreye alınması

Çok üzerinde durulmasa da bence en önemli değişikliklerden birisi OUCH sisteminin devreye alınmasıdır. Mevcut emir iletim kanallarına göre daha hızlı emir iletimine imkân tanıyan ve OUCH adı verilen bu sistem ile yüksek frekanslı işlemler çok daha rahat bir şekilde sisteme iletilebilecektir. Daha açık tabiriyle piyasamızda daha çok robot işlemci olacaktır ve bu robotlar özellikle gün içi işlem yapmaya çalışan yatırımcıların canlarını çok ama çok yakacaktır. Belki de bu sistemin adı da oradan geliyordur J (İngilizcede OUCH ifadesi, acı belirten bir ünlem olarak kullanılmaktadır.)

Gün içi geçici uzlaşma fiyatının daha az hesaplanması

Geçmiş sistemde 10 dakikada bir hesaplanan gün içi geçici uzlaşma fiyatı ile yatırımcılar güncel risklerini görebilmekte ve buna uygun önlemler alabilmekteydi. Yeni sistemde ise geçici uzlaşma fiyatı 1 saatte bir çalışan risk uygulamalarını takiben yayınlanıyor. Böylece özellikle gün içi alım-satım yapan yatırımcılar 1 saat gibi onlar için uzun ve önemli bir süre içerisinde hesaplarında meydana gelen hasarı güncel bir şekilde izleme imkânını yitirmiş oluyor.

Açık pozisyon bilgisinin günde bir kez açıklanması

Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin açık pozisyon bilgisi, o sözleşmelere olan ilginin ve likiditenin ölçülebilmesi bakımından yatırımcılar tarafından yakından takip edilmektedir. Eski sistemde gerçekleşen her işlem sonrasında eş anlı olarak güncellenmekte olan sözleşme açık pozisyon bilgisi, artık günde sadece bir kez açıklanmaktadır. Açık pozisyon bilgisinin işlem hacminin artışı veya azalışı ile hiçbir ilgisi olmadığından yatırımcılar hangi sözleşmenin hangi vadesinde pozisyon açıldığını veya kapandığını ancak gün sonunda öğrenebilmektedir. Bu durum ise özellikle gün içi işlem yapan yatırımcılar için hiç de iyi bir haber değil. Bizdeki işlemlerin yarısından fazlasının (hatta bana kalırsa neredeyse tamamının) gün içi alım-satım işlemi olduğu düşünülürse hiç şüphe yok ki işlem hacmine olumsuz yönde etkileyecek bir uygulama olacaktır.

Derinlik kademesinin artırılması

VİOP’da bekleyen emirleri gösteren kademe sayısı hem emir giriş ekranlarında, hem de veri yayın ekranlarında artırılmıştır. Her ne kadar emir iptali uygulaması ile eski anlamını yitirmiş olsa da, derinlik bilgisinin daha fazla verilmesi bu piyasada yatırım yapanlar için olumlu bir uygulama olacaktır.

Fiyat değişim limitlerinin daraltılması

Bir önceki uzlaşma fiyatına göre hesaplanan gün içi fiyat değişim limitleri yeni uygulamayla en fazla iki fiyat kademesi kadar daralabilecektir. Bu değişikliğin sebebi alt ve üst fiyat değişim limitleri hesaplanırken yapılan yuvarlamaların aralığı daraltacak şekilde uygulanacak olmasıdır.

Opsiyon sözleşmelerinin kullanım fiyatları teorik fiyata göre açılması

Önceki uygulamada opsiyon sözleşmelerine konu kıymetlerin spot fiyatına göre hesaplanarak açılan ve tüm vadelerde aynı uygulanan kullanım fiyatları, artık her vadedeki opsiyon sözleşmesinin kendi teorik fiyatına göre hesaplanarak açılacaktır. Bu uygulama ile ileriki vadelerde işlem gören opsiyon sözleşmelerine olan ilginin artması beklenmektedir.

Saygılarımla,

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.