Gökhan Ugan [email protected]

İşlem hacmi yüksek olsa ne olur

14-15 Kasım tarihlerinde İstanbul’da ikincisi gerçekleştirilen Türkiye Sermaye Piyasaları Kongresi’nin açılış konuşmalarından birini yapan Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı Himmet Karadağ, “Uluslararası piyasalarla karşılaştırdığımızda günlük işlem hacimlerimiz çok iyi. Bu ay içerisinde 11 milyar liranın üzerinde günlük işlem hacmi yakaladık. Hem endekste hem günlük işlem hacminde şu an halen 10 milyar lira bandında hareket ediyoruz” ifadelerini kullandı. Borsa işlem hacmimizin yüksek olması tabi ki iyi bir şey; ancak, acaba işlem hacmi bir borsanın başarısını ve performansını ölçmek için yeterli bir ölçüt müdür?

İşlem hacmi borsada gerçekleştirilen toplam işlemlerin parasal değeridir. Örneğin, bir pay senedinde 5 TL’den 10.000 adet alım-satım gerçekleştirilmişse, o pay senedinin işlem hacmi 50.000 TL olacaktır. İşlem hacmi bir pay senedinin likiditesi ile ilgili bize bilgi verir. Bir pay senedi nakde ne kadar çabuk ve kayıpsız dönüşebiliyorsa, o pay senedinin likiditesi o kadar yüksektir. Yüksek işlem hacmi, yüksek likiditeye işaret eder. Örneğin 17 Kasım günü Garanti Bankası pay senedinin işlem hacmi 463.165.644,61 TL iken, Göltaş Çimento pay senedinin işlem hacmi 2.748.050,20 TL’dir. Bu verilere bakarak Garanti Bankası’nın Göltaş Çimento’dan daha likit bir pay senedi olduğu söylenebilir. Likit piyasası olan pay senetlerine rağbet fazladır. Bu pay senetlerinin sürekli alıcısı/satıcısı vardır, alış ve satış fiyatları arasındaki fark (spread) en düşük seviyelerdedir.

İşlem hacmi likiditeyi gösteren iyi bir göstergedir, ancak piyasa derinliği ve alım-satım niteliği hakkında hiçbir fikir vermez. İşlem hacminin yüksek olması önemli olmakla beraber bu işlem hacmine katkıda bulunan yatırımcı sayısı ve bu yatırımcıların net alım-satım yapıp yapmadıkları da aynı derece önemlidir.

Bir borsada aktif alım-satım yapan yatırımcı sayısının fazla olması ve bu sayının zaman içerisinde artması piyasa derinliğini gösteren önemli bir performans ölçütüdür. Aktif yatırımcı sayısı ne kadar fazlaysa, borsada oluşan fiyatlar o kadar sağlıklı bir şekilde oluşur.

İki yatırımcı kendi aralarında 100 kere 10 adetlik pay senedi alıp sattığında da 1.000 TL’lik işlem hacmi gerçekleşir, 100 adet alıcı 100 adet farklı satıcıdan 10 adet pay senedi aldığında da 1.000 TL’lik işlem hacmi gerçekleşir. Her iki durumda da işlem sayısı 100 adet ve işlem hacmi 1.000 TL’dir; ancak, birinci durumda işlem hacmine katkıda bulunan yatırımcı sayısı 2 iken, ikinci durumda 200’dür.

Borsalar ile ilgili diğer bir performans ölçütü gerçekleştirilen net alım/satım miktarıdır. Net alım/satım miktarı yüksekse, o piyasaya yeni yatırımcının ve/veya taze para girişinin olduğu söylenebilir. Eğer bir piyasada anlık fiyat hareketlerinden kâr elde etmek isteyen spekülatör sayısı fazlaysa net alım/satım miktarı düşük olur.

Bir pay senedi piyasasında A, B ve C yatırımcılarının başlangıçta 100’er adet paya sahip olduğu ve aşağıdaki işlemleri sırasıyla gerçekleştirdiklerini düşünelim. Her işlem sonunda yatırımcıların sahip oldukları pay sayısı son üç sütunda gösterilmektedir.

Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere üç işlem sonucunda 1500 TL’lik işlem hacmi gerçekleşmiştir, ancak bu işlemler sonucunda yatırımcıların pay sahipliğinde herhangi bir değişme olmamıştır. Her bir yatırımcı başlangıçtaki gibi 100 adet paya sahiptir. Diğer bir deyişle piyasada net alım-satım gerçekleşmemiştir. Bir de aşağıdaki tabloda yer alan senaryoya bakalım:

İkinci senaryoda yine 1500 TL’lik işlem hacmi gerçekleşmiştir, ancak bu sefer A yatırımcısı 100 adet net alım, B yatırımcısı 100 adet net satım yapmıştır. A yatırımcısı ilave 100 adet pay senedini aldığında piyasaya yeni para girişi olmuştur.

Ülkemizde pay sahipliğine baktığımızda ağırlık yabancılarda, ancak işlem hacminin neredeyse tamamına yakınını yerli yatırımcılar gerçekleştiriyor. MKK verilerine göre 2015 yılında yerli yatırımcılar pay senetlerini ortalama 49 gün elde tutarken, bu sayı yabancı yatırımcılarda 251 gün. Veriler gösteriyor ki yerli yatırımcılar net alım/satım kısmında pek katkı sağlamıyor. Dahası, yerli yatırımcıların yaptığı işlem hacmindeki yoğunlaşma çok da eşit dağılıyormuş gibi gözükmüyor. Kendi kişisel tecrübelerimden de hareketle Borsamızda günlük al/sat yapan belli başlı spekülatörlerin işlem hacmine ciddi katkı sağladığı düşüncesindeyim.

Benim Borsa Yönetiminden bir ricam var. Eğer bundan böyle günlük olarak;

1. Toplamda en fazla işlem yapan ilk 10 yatırımcının gerçekleştirdiği işlem hacminin, toplam işlem hacmi içindeki payı,

2. Pay senedi bazında gerçekleştirilen net alım/satım tutarı

istatistiklerini yayınlarlarsa biz de işlem hacminin yanı sıra piyasaya giren para ve yatırımcı derinliği hakkında daha fazla bilgi sahibi olabiliriz. Gurur duyduğumuz yüksek işlem hacmimizin yanı sıra yukarıdaki verilerde de iyileşme sağlanırsa, işte o zaman Borsamızın dünya borsaları arasında kendine üst sıralarda yer bulması mümkün olabilecektir.

Saygılarımla,

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.