Gökhan Ugan [email protected]

Borsadaki hatalı işlem Pegasus’u vurdu

Bundan yaklaşık 10 gün önce Pegasus pay piyasasında bir aracı kurum tarafında girilen hatalı emir nedeniyle normal seans %9 primli olarak başladı. Yaklaşık 4 dakika içinde hızla düşen pay fiyatı nedeniyle devre kesici uygulamaya alınarak işlemler durduruldu. Emri giren üyenin başvurusu üzerine Borsa tarafından yapılan inceleme sonucunda Pegasus pay piyasasında gerçekleştirilen işlemler ve bekleyen emirler BİAŞ Yönetmeliğinin 33/b maddesi uyarınca iptal edildi.

BİAŞ Yönetmeliğinin 33/b maddesi, işlem yapma yetkisi verilenlerden en az biri veya Borsa personeli tarafından alım satım sistemlerine iletilen hatalı emir veya emirler sonucunda gerçekleşen emir ve işlemlerin tamamının veya bir kısmının Borsa tarafından iptal edilebileceğini söylüyor. Emir ve işlemlerin iptal edilebilmesi için işleme taraf olanlardan en az birinin başvuruda bulunması ve Borsanın söz konusu eylemi hatalı olarak değerlendirmesi gerekiyor.

Borsa tarafından gerçekleştirilecek emir ve işlem iptallerinde çok dikkatli olunması gerekir. Hatalı işlem gerçekleşmesi durumunda hem alıcının hem de satıcının işlem iptaline rıza göstermesi beklenir. İşlem taraflarından biri iptale rıza göstermiyorsa Borsa hatalı işlemin yol açacağı olumsuzlukları değerlendirmek suretiyle inisiyatif alarak emir ve işlemleri iptal edebilir.

Borsa tarafından yapılacak değerlendirmede iptalin yol açacağı doğrudan ve dolaylı etkilerin tümü göz önüne alınmalıdır. Örnek vermek gerekirse Pegasus’u yüksek fiyattan satmış olan yatırımcılar başka bir pay senedi satın almış olabilir. Bu durumda hatalı işlem iptal edilirse başka pay senedini almış olan yatırımcılar temerrüde düşebilir. Diğer bir konu bilindiği üzere Pegasus üzerine vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri de düzenlenmektedir. Hatalı işlem nedeniyle oluşan fiyatı görüp zarardaki kısa pozisyonlarını kapatan veya fiyat yükseldi diyerek yüksek fiyattan sözleşme satanların işlemleri iptal edilmedi. Borsa Pegasus pay piyasasında gerçekleşen hatalı işlemin VİOP’daki emir ve işlemlere, alınmış pozisyonlara herhangi bir olumsuz etkisinin olmadığını yönünde bir değerlendirme yapmış olmalı ki VİOP’da herhangi bir emir veya işlem iptaline gidilmedi.

“Pegasus’u sattım diye Arçelik aldım” diyen veya “fiyat %9 artınca kısa pozisyonumu kapattım” diyen yatırımcılar Borsaya başvurursa ne olacak? İşlem iptali bu yatırımcıları nasıl etkileyecek? Basiretli olsaydın bu işlemin hatalı olduğunu anlasaydın mı denecek, yoksa uğradıkları zarar bir şekilde telafi edilecek mi? Sadece hatayı yapanın zararı mı ortadan kaldırılacak, yoksa bu hata nedeniyle pozisyon alan yatırımcıların zararları da bu hesaba dahil edilecek mi?

Benzer bir vaka hafızam beni yanıltmıyorsa 1995 yılında da yaşanmıştı. Elektronik sisteme kısmen geçen İMKB Karaköy’deki binasında son günlerini geçiriyordu.  Piyasalar serin bir bahar havasında sakin bir seyir izliyordu. Gün neredeyse sona eriyordu. Herkes şimdiden akşam planlarını yapmaya başlamıştı. Seansın bitmesine üç dakika kala piyasa ekranları birdenbire rengarenk yanıp sönmeye başladı. Bir aracı kurum o zamanın da en popüler ve en fazla alıcılı/satıcılı olan tahtası olan Ereğli Demir Çelik’teki bütün satışları almış, üstüne bir de tavandan alış emri yazmıştır. Oysa o gün söz konusu tahtada herhangi bir hareketlilik yoktu, fiyatlar günlük marjın ortalarında seyrediyordu. Salonda bağırışlar haykırışlar yükseliyor, başta kamu kağıtları olmak üzere borsa temsilcileri ne bulursa alıyorlardı. Kimse ne olduğunu bilmiyordu, ama Ereğli tavan yaptığına göre mutlaka önemli bir havadis olmalıydı. Son üç dakikada neredeyse bütün tahtalar tavan yaptı ve seans üç kere vurulan gong sesiyle kapandı.

İşin aslı o zaman anlaşıldı. Bir aracı kurumun temsilcisi Ereğli’de yanlış emir girmişti. Neredeyse kalp krizi geçirmekte olan hanımefendiyi yakın arkadaşları teskin etmeye çalışıyordu. Konu hemen başkanlık makamına iletildi. Hata çok barizdi. İşlemler iptal edilmezse aracı kurumun bu hatanın altından kalkma şansı yoktu. İMKB’nin o zamanki başkanı olan Tuncay Artun önce Ereğli’de son 3 dakikada gerçekleşen işlemleri iptal etmek istedi. Ancak bu çözüme tavan fiyattan Ereğli satmış olanlar yanaşmadı. Çünkü onlar da Ereğli satılınca başka hisse senetlerini satın almışlardı. Ereğli işlemleri iptal edildiği takdirde sonra gerçekleştirdikleri emirlerin de iptal edilmesini talep ettiler.

Tuncay Bey durumun vahametini çabucak kavradı ve nihai karar olarak son üç dakikada borsada gerçekleşen tüm işlemleri iptal etti. Kusursuz olmasa da bu çözüm genel çoğunluk tarafından kabul gördü. Piyasanın içinden gelen, piyasanın işleyişini çok iyi bilen bir başkan ortaya çıkan sorunu en hızlı ve en adil bir biçimde çözmüştü. Nur içinde yatsın.

Saygılarımla,

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.