Gökhan Ugan [email protected]

Alt pazara düşürülen payların suçu ne?

17 Eylül tarihinde Borsa İstanbul Yönetimi, Sermaye Piyasası Kurulu ile birlikte aldıkları karar doğrultusunda BIST Pay Piyasası’nda işlem gören paylarda derinliğin artırılması amacıyla Pazar yapılanmasında değişikliğe gidildiğini duyurdu. Yeni düzenlemede Ana Pazar Grup 2 pazarı, Alt Pazar adı altında Yıldız Pazar ve Ana Pazar’dan ayrı bir şekilde yapılandırıldı. 1 Ekim 2020 tarihinden itibaren Alt Pazar’da işlem görecek paylar, Yakın İzleme Pazarı (YİP) ve Piyasa Öncesi İşlem Platformu’nda (PÖİP) işlem gören paylarda olduğu gibi açığa satış ve kredili işlem yasağı ile brüt takas uygulamasına tabi olacak.

Yakın İzleme Pazarı, payların Borsa kotundan ve/veya işlem gördüğü pazardan geçici ya da sürekli çıkarılması sonucunu doğurabilecek gelişmelerin oluşması durumunda yatırımcıların haklarının korunması ve kamu yararı gereği alındıkları Borsa İstanbul bünyesindeki bir pazardır. Piyasa Öncesi İşlem Platformu ise fiili dolaşım oranı çok düşük olan payların işlem gördüğü bir pazardır. Her iki pazarda da günde beş kez tek seans düzenlenmektedir, açığa satış/kredili işlem yasaktır, brüt takas uygulaması vardır ve günlük fiyat marjı %10’dur. Yeni uygulamada Alt Pazar’da işlem gören paylar ile Yakın İzleme Pazarı’nda veya Piyasa Öncesi İşlem Platformu’nda işlem gören payları birbirinden ayıran tek fark, Alt Pazar’da işlemlerin tek seans yerine sürekli yapılacak olmasıdır.

Açığa satış ve kredili işlem yasağı ile brüt takas uygulaması, V-101.1 sayılı Bilgi Suistimali ve Piyasa Dolandırıcılığı İncelemelerinde Uygulanacak Tedbirler Tebliği’nin 18’inci maddesinde “bilgi suistimali ve piyasa dolandırıcılığı incelemelerinde uygulanacak diğer tedbirler” arasında sayılmaktadır. Diğer bir ifadeyle Kurul açığa satış/kredili işlem yasağı ile brüt takas uygulamasını sermaye piyasası suçlarıyla mücadele aracı olarak kullanmaktadır.

Açığa satış ve kredili işlem yasağı ile brüt takas uygulamasının yürürlükte olduğu paylarda derinlik ve likidite önemli ölçüde azalmaktadır. Aşağıda verilen örnekler söz konusu tedbirlerin likiditeye verdiği zararı ortaya koymaktadır:

1. SPK 17.12.2019 tarihinde Niğbaş Niğde Beton Sanayi ve Ticaret A.Ş. (NIBAS) pay piyasasında brüt takas ve kredili işlem/açığa satış yasağı uygulanmasına karar vermiştir. NIBAS’ın karar tarihinden önceki 3 aylık dönemde ortalama işlem hacmi 974.224,34 TL, ortalama işlem adedi 143.491,51 adet iken, karar tarihinden sonraki 3 aylık dönemde ortalama işlem hacmi 148.819,68 TL’ye, ortalama işlem adedi ise 27.025,67 adete gerilemiştir.

2. SPK 06.01.2020 tarihinde İhlas Gazetecilik A.Ş. (IHGZT) pay piyasasında brüt takas ve kredili işlem/açığa satış yasağı uygulanmasına karar vermiştir. IHGZT’nin karar tarihinden önceki 3 aylık dönemde ortalama işlem hacmi 1.388.264,49 TL, ortalama işlem adedi 457.300,45 adet iken, karar tarihinden sonraki 3 aylık dönemde ortalama işlem hacmi 162.256,98 TL’ye, ortalama işlem adedi ise 57.074,86 adete gerilemiştir.

3. SPK 14.01.2020 tarihinde Sinpaş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş. (SNGYO) pay piyasasında brüt takas ve kredili işlem/açığa satış yasağı uygulanmasına karar vermiştir. SNGYO’nun karar tarihinden önceki 3 aylık dönemde ortalama işlem hacmi 18.150.653,36 TL, ortalama işlem adedi 18.607.172,08 adet iken, karar tarihinden sonraki 3 aylık dönemde ortalama işlem hacmi 2.000.169,50 TL’ye, ortalama işlem adedi ise 1.680.767,92 adete gerilemiştir.

Yukarıdaki örneklerde açığa satış/kredili işlem yasağı ile brüt takas uygulaması, piyasa dolandırıcılığı veya bilgi suistimali şüphesi olan paylar için getirilmiştir. Hal böyleyken, herhangi bir piyasa dolandırıcılığı veya bilgi suistimali şüphesi olmadan bir pay senedine açığa satış/kredili işlem yasağı ve/veya brüt takas uygulaması getirmek, yatırımcıların o pay senedini manipülatif olarak görmelerine ve yatırım tercihlerini başka yerlere kaydırmalarına yol açacaktır. Söz konusu uygulamalar ve yatırımcı tercihleri nedeniyle likidite azalacağından Alt Pazar’da işlem gören pay senetlerinin bir üst pazara çıkma olasılığı giderek zayıflayacaktır. Bu durum uygulamanın pay piyasasında derinliğin artırılması amacıyla çelişmektedir.

Düzenlemede dikkat çeken başka bir olay ise Piyasa Öncesi İşlem Platformu’nda işlem görmesi gereken paylara fiili dolaşım oranlarını düzeltmeleri için yılbaşına kadar süre verilirken, hemen hemen aynı işlem esaslarına sahip Alt Pazar’da işlem görecek paylara bu hakkın tanınmamasıdır. Alt Pazar’ın işlem görme esasları neredeyse Piyasa Öncesi İşlem Platformu’nunki kadar daraltılmış iken, Piyasa Öncesi İşlem Platformu’nda işlem görecek şirketlere tanınan hakkın, fiili dolaşım oranı kriterini sağlayamadığı için kendilerini birdenbire bu pazarda bulan şirketlere de tanınması gerekir.

Gönül isterdi ki bu düzenleme halka açık şirketlerin ve piyasa profesyonellerinin görüşlerini aldıktan sonra uygulamaya alınsın. Ancak yine de hiçbir şey için geç değil. Ben SPK ve BIST yönetimlerini Alt Pazar’daki açığa satış/kredili işlem yasağı ile brüt takas uygulamasının kaldırılması hususunda bir kez daha düşünmeye davet ediyorum.

Saygılarımla.

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.