Yumuşak iniş anlatısı ne kadar gerçekçi?

BORSAGUNDEM.COM - DIŞ HABERLER SERVİSİ

ABD ekonomisi yüksek enflasyonla mücadelesinde önemli bir ilerleme kaydetti. Fed, Temmuz ayında 25 baz puanlık bir faiz artışına giderek ekonominin beklentilerin üzerinde dayanıklı gözüktüğünü belirtti ve bir resesyon öngörmediklerinin altını çizdi. Ve ABD ekonomisi ikinci çeyrekte yüzde 2,4 oranında büyüdü.

Borsagundem.com’un derlediği bilgilere göre, ekonomiye dair son veriler ve Fed’in verdiği mesajlar, ‘yumuşak iniş’ senaryosunun başarılacağına dair inancı artırdı. Uzmanlar, ABD ekonomisinin bir resesyona girmeden enflasyonu yenebileceğini düşünüyor.

Üç kötü örnek

The New York Times’tan Jeanna Smialek'in analizine göre, insanlar genellikle ekonominin bir resesyona girmeden hemen önce sakinleşeceğinden emin olur. Bu genelde ihtiyat ve alçakgönüllülük göstergesidir.

1989 yılının sonlarında, Cleveland Federal Rezerv Bankası'ndan gelen bir ekonomik yorum bülteni, bir dizi Fed oranı artışından sonra herkesin aklındaki soruyu sordu: “İniş ne kadar yumuşak?" Analistler, büyümenin yavaş yavaş ve sancılı bir gerileme olmadan soğuyacağından oldukça emindi, asıl soru bunun ne kadar yavaş olacağıydı.

2000 yılının sonlarında, The New York Times'daki bir köşe yazısı “Yumuşak inişi daha da yumuşak hale getirmek” başlığını taşıyordu. Ve 2007'nin sonlarında, Dallas Federal Rezerv Bankası'ndaki tahminciler ABD'nin mortgage krizini bir gerileme olmadan atlatması gerektiği sonucuna varmışlardı.

Üç deklarasyonun üçünden de haftalar veya aylar sonra, ABD ekonomisi durgunluğa girdi. İşsizlik fırladı. İşletmeler kapandı. Büyüme daraldı. Bu, yumuşak iniş iyimserliğinin tekrar kabardığı günümüzde geçerli olan tarihsel bir ihtiyat noktasıdır.

Tablo toz pembe mi?

Enflasyon anlamlı bir şekilde soğumaya başladı, ancak işsizlik yüzde 3,6 ile tarihsel olarak düşük kalmaya devam ediyor ve işe alımlar da güçlü seviyede gerçekleşiyor. Perşembe günü yayınlanan güçlü gayri safi yurtiçi hasıla verilerine göre de tüketiciler sağlam bir hızda harcamaya devam ediyor ve genel büyümeye katkıda bulunmayı sürdürüyor.

Fed Başkanı Jerome Powell Çarşamba günü düzenlediği basın toplantısında, tüm bu ivme göz önüne alındığında, bu yılın sonlarında ılımlı bir durgunluk öngören Washington'daki Fed ekonomistlerinin artık bir durgunluk beklemediğini söyledi. Bay Powell, ‘iyimserlik’ terimini kullanmaya henüz hazır olmasa da, nispeten acısız bir yavaşlama için olası bir yol olduğunun altını çizdi.

Ancak ekonominin düzgün bir şekilde yavaşlayıp yavaşlamadığını veya bir uçurumun kenarına doğru sürünerek ilerleyip ilerlemediğini gerçek zamanlı olarak söylemek zor olabilir. Bu, Bay Powell gibi yetkililerin zafer ilan etmemek için dikkatli olmasının da bir nedeni. Çarşamba günü, politika yapıcılar oranları yüzde 5,25 ila 5,5 aralığına yükseltti. Bu 22 yılın en yüksek seviyesi ve 2022'nin başlarındaki sıfıra yakın faiz oranlarına kıyasla keskin bir artış anlamına geliyor ve borç alınan parayla ailelerin ve işletmelerin kredi almasını daha maliyetli hale getiriyor.

Gecikmeler ve belirsizlikler

Bu tür gecikmeler ve belirsizlikler, bugün veriler tartışmasız bir şekilde daha güneşli görünmesine rağmen, risklerin hala bu görünümü gölgelediği anlamına geliyor. TD Securities faiz stratejisti Gennadiy Goldberg, “2007, 2000 ve 1990'da işler ters gitmeden hemen önce hakim olan fikir birliği yumuşak bir iniş içindi. Piyasalar, çatlakların tam olarak nerede olduğunu görmekte zorlanıyor” diyor.

'Yumuşak iniş' terimi ekonomi sözlüğüne ilk kez 1970'lerin başında, Amerika 1969'da Ay’a başarılı bir iniş gerçekleştirdikten hemen sonra girdi. 1980'lerin sonunda, terim, ekonomi için bir umut ifadesi olarak yaygın bir şekilde kullanılıyordu. Fed politika yapıcıları, 1980'lerin başında çift haneli enflasyonu ezmek için faiz oranlarını çok yüksek seviyelere çıkardı ve bu hamle, milyonlarca çalışanın işine mal oldu. Amerika, 1988'den 1989'a kadar sıkılaştırılan bir politikanın aynı etkiye sahip olmayacağını umuyordu.

1990 yılının ortasından 1991'in başlarına kadar uzanan resesyon, on yıldan daha kısa bir süre önce ülkenin başına bela olandan çok daha kısa ve daha az acılıydı ama yine de bir gerilemeydi. İşsizlik Temmuz 1990'da yavaş yavaş artmaya başladı ve yüzde 7,8 ile zirve yaptı.

2000'lerdeki durgunluk da nispeten hafifti ancak 2008'deki gerileme diğerlerinden ayrılıyordu. 2008 yılı Amerika'yı Büyük Buhran'dan bu yana en derin ve en acılı gerilemeye sürükledi. Yüksek faiz oranları konut balonunun patlamasına yardımcı oldu. Deflasyon küresel finans piyasalarında bir zincirleme reaksiyonun başlattı. İşsizlik yüzde 10'a fırladı ve kabaca 10 yıl boyunca kriz öncesi en düşük seviyesine gerilemedi.

Örneklerin hepsi merkezi bir noktayı gösteriyor. Oranlar önemli ölçüde arttığında ekonomide neler olabileceğini tahmin etmek zor.

Faiz oranları bir ilaç gibi

Faiz oranları, alerjisi olan veya olmayan bir hastaya verilen yavaş salınan bir ilaç gibidir. Tam etkilerini göstermesi zaman alıyor ve sonunda bir mali kriz başlatan bir iflas veya temerrüt dalgasına yol açıyorsa, gerçekten kötü ve öngörülemeyen bazı yan etkileri olabiliyor.

Aslında, gelecek dair politikalar söz konusu olduğunda Fed'in seçeneklerini açık tutmasının nedeni de bu. Bay Powell Çarşamba günü, merkez bankası yetkililerinin faiz oranlarını ne kadar, ne zaman ve hatta artırıp artırmayacaklarını taahhüt etmek istemediklerini açıkça belirtti. Yetkilileri verileri izlemek ve ekonomiyi soğutmak ve enflasyonun kontrol altına alınmasını sağlamak için daha fazlasını yapmaları gerekip gerekmediğini veya daha fazla faiz oranı artışını erteleyip erteleyemeyeceklerini görmek istiyor.

Fransız bankası Société Générale'de ABD faiz stratejisi başkanı Subadra Rajappa, Bay Powell'ın ekonominin geleceği hakkında konuşurken temkinli bir tavır takındığını düşündüğünü açıklayarak, “Bir sonraki adımın ne olacağını bilmiyoruz. Yaklaşan riskler ışığında kredi bulmak zorlaşıyor ve bu hala ekonomide frenlere basılması ihtimalinin olduğunu gösteriyor” diyor ve ekliyor: “Yumuşak bir inişe doğru ilerliyoruz gibi görünüyor, ancak bilinmeyenleri bilmiyoruz" dedi.

Umut var

Bu, elbette umut için iyi bir neden olmadığı anlamına gelmiyor. Büyüme dirençli görünüyor ve rahat bir ekonomik soğuma için bazı tarihsel emsaller de bulunuyor.

1994 ve 1995'te Fed, belki de en ünlü başarılı yumuşak inişinde ekonomiyi bir resesyona sokmadan nazikçe yavaşlatmayı başardı. İronik bir şekilde, o zamanlar ekonomi yorumcuları, politika yapıcıların bunu başaracağına ikna olmamıştı.

J.P. Morgan'ın ABD'li baş ekonomisti Michael Feroli, tarihsel kayıtların 2023 için öğretici olmayabileceğini söylüyor ve ekliyor: “Bu, ekonominin hızlı bir şekilde büyüdüğü, resesyona girdiği ve ardından geri döndüğü tipik bir iş döngüsü değil gibi gözüküyor.”

Bunun yerine, büyüme, koronavirüs kapatmaları nedeniyle aniden durduruldu ve ardından yaygın hükümet teşviğinin yardımıyla geri fırladı. Bu da ekonominin beklenmedik kısımlarında kıtlıklara, darboğazlara ve alışılmadık derecede güçlü talebe yol açtı. Tüm tuhaflıklar enflasyona katkıda bulundu ve yavaş yavaş normale dönüş, şimdi enflasyonun azalmasına yardımcı oluyor.

Bu, Fed'in görevini, yani ekonomik bir daralmaya neden olmadan enflasyonu yavaşlatmayı, bu sefer gerçekten de farklı kılabilir. Bay Feroli, “Bu enflasyon döneminde olağandışı olan çok şey var. Bu bölümün derslerini fazla öğrenmek istemediğimiz gibi, geçmişin derslerini de fazla uygulamamız gerektiğini düşünmüyorum” diyor.

David Rosenberg: Yumuşak iniş ihtimali yok

Goldman Sachs: ABD ekonomisi ‘yumuşak iniş’e doğru ilerliyor

Bank of America: Fon yöneticileri yumuşak iniş senaryosuna inanmıyor

Yumuşak iniş senaryosu çift dipli bir resesyon mu?

David Solomon: Yumuşak iniş bile hasar bırakabilir

Druckenmiller: Sert iniş hala mümkün

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.