Yeni SPK Yasası ne getiriyor?

Sermaye Piyasası Kanunu taslağı kamuoyu görüşüne sunuldu. 2 yıl süren bir hazırlıktan sonra ortaya çıkan taslak için mart ayı sonuna kadar görüş isteniyor. Genel bir değerlendirme yapıldığında varılabilecek sonuçlar şöyle sıralanabilir.
1- SPK Başkanı Vedat Akgiray'ın göreve geldiği 3 yıl öncesinde başlayan liberalleşme, özgürleştirme, deregülasyon, kurumların ve şirketlerin önünü açmak, piyasaları büyütmek ve geliştirmek, cezalarla değil mali ve finansal tedbirlerle piyasayı disipline etmek anlayışı bu taslakla tam 180 derece dönüş göstermiş oldu.
2- Yayınlanan gerekçede, dünya finansal krizi sonrası gelişmiş ülkelerde yapılan düzenlemeler, AB müktesebatı ve Ticaret Kanunu'nun taslakta fazlaca dikkate alınmadığı, sadece bizim piyasaların kendine "has şartlarının" göz önüne alındığı ifadeleri yer alıyor. Has şartların neler olduğu belirtilmemiş ancak mevcut kanunun da bu konuda yetersiz olduğu vurgulanmasına rağmen aynen şu ifade oldukça dikkat çekiyor. "...Sermaye piyasasını bu zamana kadar taşımayı başarabilen mevcut Sermaye Piyasası Kanunu'nun, dile getirilebilecek tüm eksikliklerinin yanında, sağlam bir hukuki kurguya ve yeniliklere açık bir düzenleme felsefesine sahip olduğu gerçeğinin de altı çizilmelidir." Bu tespite katılmamak mümkün değil. Yeniliklere açık bir düzenleme felsefesine sahip mevcut kanun varken bu felsefenin olmadığı yeni bir kanun istenmesi ilginç.
3- Mevcut kanun, çerçeve kanun niteliğinde. Taslak 150 maddelik ve yaklaşık 100 sayfalık oldukça detay düzenlenmiş maddelerden oluşuyor. Bu haliyle çerçeve özelliğinden çıkarılmış izlenimi verse de, gerek maddelerin oldukça ayrıntılı düzenlenmiş olması, gerekse gerekçede yer alan ifadeler bu kanunun da çerçeve olduğunu ortaya koyuyor. Nitekim hemen her maddede yer alan "...Bu konuda usul ve esasları kurul belirler" ifadesi aslında gerçek düzenlemelerin daha sonra yapılacak ikincil düzenlemelere bırakıldığını gösteriyor. O zaman neden bu kadar uzun ve detaylı taslak hazırlandığı sorusu ortada kalıyor.
4- Halka arz ve halka açık şirketlere ilişkin kısımda genel bir yaklaşım değişikliği mevcut. Kayda alma sistemi, izin sistemine dönüştürülmüş. Şu anda tebliğ ve ilke kararlarıyla uygulanan birçok husus kanun maddesi haline getirilmiş. Ortaklıktan çıkma ve çıkarılma gibi bir iki yenilik de eklenmiş. Ancak bu bölümde bizim en çok dikkatimizi çeken hükümler, sorumluluk hükümleri. Şu andaki kurallara göre halka açık şirketlerin yatırımcılara karşı sorumlulukları genel hükümlere göre yürütülüyordu. Oldukça belirsiz olan bu kurallarla yatırımcı haklarının aranması zor oluyordu. Taslakta yer alan hükümlerle belirsizlik daha net ve daha açık hale gelmiş durumda.
5- Yatırımcı haklarının korunması konusunda taslak beklentileri karşılamıyor. 2000'li yıllarda özellikle bankalardan kaynaklanan çok büyük mağduriyetler ortaya çıkmıştı. Nitekim halen bunun sıkıntısını yaşıyoruz. Geçmiş mağduriyetlerin giderilmesine yönelik herhangi bir hüküm olmadığı gibi, bundan böyle de benzer durumların ortaya çıkması halinde yatırımcıları koruyacak hiçbir düzenleme ne yazık ki taslakta bulunmuyor. Bunun nedeni, mevcut kanunda da çok eleştirilen, bankaların düzenlenmesi ve denetlenmesinin taslakta da öngörülememesi.
6- Taslağa baktığımızda tek kaybeden var: Aracılık sektörü. Sektöre yeni aracı kurum girişi serbest bırakılacak, yeni aracılık tipleri yaratılacak, banka ve aracı kurumlar yatırım fonu kuramayacak, bireysel portföy yönetimi yapamayacak, aracı kurumlar kategorileştirilerek bazılarının saklama yetkileri kaldırılarak tasfiye olmaları sağlanacak ve ellerindeki meslek örgütü alınacak. Buna karşın hiçbir başarısı olmadığı halde portföy yöneticiliği en kazançlı taraf görünüyor. Fon kuracaklar, bireysel portföy yönetecekler ve hatta aracılık yapabilecekler.
7- Borsalar sadece AŞ şeklinde kurulabilecek. Kamu borsacılığı hükümleri kaldırılmış. Takas ve saklama kuruluşları konusunda Türkiye'de fazlalık var, tek bir çatı altında toplanmalı derken yeni bir saklamacı kuruluş tipi daha yaratılıyor. Mevcut olan meslek birliği dağıtılıyor. Hangi mesleği düzenlediği belli olmayan, içine akla gelen her meslek grubunun dahil edilebileceği karmakarışık bir yapı yaratılmak isteniyor. Dahil edilmek istenen meslek gruplarının aralarında çıkar çatışmaları var mı, yok mu, nasıl bir araya gelebilirler, Anayasa'ya uygun mudur gibi önemli soruların tartışılması gerekecek.
8- Tedbirler konusunda olağanüstü yetkilerle donatılan SPK adeta "özel yetkili savcı" konumunu elde edecek. SPK Başkanı'nın talebiyle telefon dinlemeleri, kaydedilmesi, kişilerin ev ve işyerlerinin izlenmesi, ses ve görüntü kayıtlarının alınması, kişi ve kurumlar arasına muhbirler yerleştirilmesi, şüphe halinde ev ve işyerinin aranması, şüphelenilmiş ise mal varlığına el koyulması gibi tedbirler alınabilecek. Ayrıca kanuna aykırılıklar halinde de SPK'nın kullanabileceği, bazıları mevcut kanunda da bulunan tedbirler söz konusu olacak.
9- Cezalar olabildiğince artırılmış. Ertelemeye girmesin diye 2-5 yıl olan hapis cezaları 3-6 yıl yapılmış. Ayrıca 100 bin liradan 1 milyon liraya adli para cezası öngörülmüş. Yöneticiler ve çalışanlar için bu cezalar % 50 artırılıyor. İdari para cezaları ise kurumları iflas ettirecek boyutta. İdari para cezaları 20 bin ile 250 bin lira arasında olacak. Hele çağrı yükümlülüğünü yerine getirmeyenler için verilecek ceza toplam çağrı bedeli kadar olabilecek. Kendinden kendine veya karşılıklı işlemler yapmak, açılış ve kapanış fiyatları ile gün sonu veya vade sonu kapanış fiyatlarını etkilemeye yönelik emir vermek, süreklilik arz edecek şekilde küçük miktarlarda fiyat yükseltici veya düşürücü alım satım yapmak gibi piyasa bozucu işlemler yapanlara verilecek idari para cezası da 1 milyon 250 bin lira olabilecek. Görelim bakalım, bu kanundan sonra işlem yapmaya devam edecek kahramanlar kimler olacak?
İbrahim Haselçin/Habertürk

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.