Yeni dünya düzeninde doğru yatırımın esasları

BORSAGUNDEM.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

Dünyanın en büyük hedge fonu şirketi Bridgewater Associates’in Kurucusu ve Eş Başkanı Ray Dalio geçmişteki hatalarını tekrarlamamak için dikiz aynasına bakmayı seven bir yatırımcı. 20 milyar dolar kişisel serveti bulunan milyarder yatırımcı en son yazdığı “Değişen Dünya Düzeniyle Başa Çıkmanın Esasları” (Principles for Dealing with the Changing World Order: Why Nations Succeed and Fail) kitabında da büyük ülkelerin ve güçlü para birimlerinin nasıl yükseldiğini ve düştüğünü ele alıyor.

Borsagundem.com’un derlediği bilgilere göre daha önce yaptığı bir açıklamasında ABD ile Çin arasındaki olası bir savaşın en büyük küresel risk olduğuna dikkat çeken Dalio, MarketWatch’taki röportajında ise bugün yaşanan krizlerin, ekonomik olayların geçmişle bağlantısı olduğuna ve doğru yatırım için bu süreçlerin irdelenmesi gerektiğine işaret etti. Milyarder yatırımcı Amerikan demokrasisine ve etkinliğine yönelik iç ve dış tehditlerin Bitcoin dahil olmak üzere yatırımcıların tüm portföy kararlarına etki ettiğini belirtiyor. İşte Dalio’nun o röportajı:

"Yatırım yaparken, beni şaşırtan birçok şeyin benim ömrüm dahilinde gerçekleşmediğini ama daha önce yaşandığını öğrendim. Bu ilk kez gerçekleştiğinde Ağustos 1971'de ABD'nin çok para basabilmek için altın karşılığında dolar bozdurma sözünü tutmamıştı ve Amerikan Doları’nın değer kaybetmesine yol açmıştı. O zamanlar New York Borsası’nın ticaret katında çalışıyordum. Borsanın aşırı yükselmesine şaşırmıştım. Bu yüzden geçmişe baktım ve aynı şeyin Mart 1933'te olduğunu buldum. Nedenini öğrendim.

Bunun bir sonucu olarak, tarihteki büyük ekonomik ve piyasa hareketlerini neyin yönlendirdiğini her zaman inceliyorum. 2008 Finans Krizi’ni öngörebilmemizin en önemli nedeni Büyük Buhran çalışmamdı.

Birçok insan günün haberleriyle ilgileniyor, ancak tarih ve geçmişten elde edilebilecek derslerle ilgilenmiyor. Ama gündelik haberlere tepki gösterirseniz neler olduğunu anlayamazsın. Yaklaşımım her zaman bir doktorunki gibi olmuştur, eğer daha önce benzeri bir vaka görmediysem karar verebilmek için geriye dönüp tarihteki tüm vakaları incelerim.

Bugün içinse çalışmam gereken üç şey var.

1. Çok fazla borcun yaratılmasına neden olan sıfır faiz oranları ve borçların finanse edilmesi için basılan bol miktarda para

2. 1900’den beridir ABD’de en yüksek çatışma seviyesine ulaşan sağ ve sol, zengin ve fakir, Demokratlar ve Cumhuriyetçiler arasındaki iç karışıklık. Bu aynı zamanda vergiye yönelik bakış açılarını da belirliyor. ABD vergi politikasının insanların yaşadıkları yerler ve birbirlerine davranışları üzerindeki etkileri nedeniyle anti kapitalist bir savrulma söz konusu.

3. Mevcut büyük güce ve mevcut dünya düzenine meydan okumak üzere yeni bir büyük gücün yükselişi. Bu en son 1930-1945 yılları arasında gerçekleşmişti. Söz konusu durum tarihte birçok kez aynı nedenlerle ve aynı şekilde gerçekleşti.”

ABD'de iç savaş tehdidi artıyor

Dalio ABD’nin bundan sonraki süreçte ne yapması gerektiğiyle ilgili soruya şu şekilde cevap verdi:

“Temel veriler oldukça açık. Üç şeyi yapmamız gerekiyor: Harcadığımızdan daha fazlasını kazanmalı ve mali durumumuzu düzene sokmalıyız, ekonomik ve siyasi olarak birlikte iyi bir biçimde çalışmalıyız ve Çin’le savaşa girmekten kaçınmalıyız. Farklı ülkelere baktığımda da onları iyi finansal verilerine, iç düzenlerine ve dış politikada barışa sahip olup olmadıklarına göre yargılıyorum.

Bunları yapabilecek yeteneğimiz var ama en büyük düşmanımızın kendimiz olmasından endişeleniyorum. Perde arkasındaki insanların hedefleri sistemin kendisinden daha önemliyse tarih bu sistemin tehlikede olduğunu gösteriyor. ABD’de şu anda bunun gerçekleştiğinden endişeleniyorum.

Büyük bir kutuplaşma var, ne pahasına olursa olsun savaş ve kazan zihniyeti var. İleriye baktığımızda, 2022 seçimlerinde her iki siyasi partideki aşırılık yanlıları ve ılımlılar arasındaki öncül bir mücadele ve muhtemelen daha fazla aşırılığa yönelik hamleler göreceğiz. Genel seçimlerde, iki tarafın da kaybeden olmayı kabul etmemesi ihtimali yüksek.

Bu tür bir ölümüne savaş zihniyeti bir tür 'iç savaşa' yol açabilir. İç savaştan kastım, demokrasimizin çalışmaması da dahil olmak üzere, bunun yerine gücün kullanıldığı yasa veya Anayasa tarafından çözülmemiş bir dizi savaştır.

Ayrıca, ABD için ekonomik olarak ileriye bakarken, durumun kötüye doğru ilerlediğini görüyorum. Pompalanan yüksek miktarlardaki para yüzünden şu anda şekerimiz yükselmiş durumda, ama enflasyonun toparlanacağını ve daha önce gelen teşviklerin de aynı oranda gelmeyeceğini, koşulların daha da kötüleşeceğini öngörmeye başlıyoruz.

Her şey birkaç temele bağlı. Başarılı olmak için finansal olarak güçlü olmalı ve birbirimizle iyi geçinmeliyiz. İşte bu kadar.”

Kutuplaşmalar artıyor

Milyarder yatırımcı bu yönde girişimlerin yeterli olup olmadığı yönündeki soruyu şöyle cevaplandırdı:

“Bu tür durumlarda, örneğin Fransız Devrimi’nde, Rus Devrimi’nde, Çin Devrimi’nde bölünmeler her geçen gün daha da arttı. Ve sonunda bir taraf seçip o taraf için savaşmanız gerekir. Bunu ABD'de Amerikalıların farklı eyaletlere hareketiyle görmeye başlıyoruz. Bu sadece vergilerle alakalı bir konu değil. Bu değerlerle de alakalı.

Büyük olasılıkla federal hükümet ve eyalet hükümetleri arasında eyaletlerin haklarının ne olduğu konusunda anlaşmazlıklar göreceksiniz. Muhtemelen bu anlaşmazlıkların hepsi yasal yollarla çözülmeyecek, bu yüzden güçlerini test ederek çözecekler. İnsanların güvenilir olmadığı için yaşamak istemeyeceği yerler olacak. İnsanlar kendi türleriyle birlikte olmak isteyecektir.

Bireylerin bunun mekaniğini anlamasını istiyorum, bu yüzden bu kitabı yazdım. Örneğin, çok fazla borç ve çok para üretmenin ne demek olduğunu anlamak için tarihsel vakaları ve temel neden-sonuç ilişkilerini görmelerini istiyorum. Bu yüzden paranın değeri hakkında bir bölüm yazdım. “

Milyarder yatırımcıdan 'Nakit yatırımlarından kaçın!' tavsiyesi

Bunun ABD’deki yatırımcılar için ne anlama geldiği ile ilgili soruya cevap veren Dalio şu ifadelere yer verdi:

“İnsanların iyi bilgilenmelerini ve neden korkmaları gerektiği konusunda endişelenmelerini istiyorum. Eğer insanlar fikir ayrılıkları hakkında endişeleniyorlarsa ve mali durum hakkında endişeleniyorlarsa, o zaman birlikte çalışabilirler ve bu sorunlarla başa çıkabilirler.

Mali olarak, hükümetin çek göndermesi gerektiğinde, parayı ya vergilerden ya da borçlar üzerinden sağlayabilir. Eğer borçlanma üzerinden ihtiyacı duyulan tüm parayı elde edilemezse, merkez bankası para basabilir. Bu yöntem paranın değerini düşürür.

Merkez bankaları çok daha fazla para ve borç yaratabilir, ancak bu yaşam standartlarını yükseltmez. İnsanların paranın ve kredinin sistemde nasıl hareket ettiğini bir şeyleri yönlendirdiğini görmelerine yardımcı olmak istiyorum. İnsanlara para ve kredinin nasıl oluşturulduğunu ve para ve kredi alan bir kişinin mal, hizmet ve finansal varlıkları nasıl satın aldığını göstermek istiyorum. Bu aynı zamanda fiyatların artmasının sebebidir.

Bu tür bir ortamda nakit paranın neden bu kadar kötü olduğunu anlamalarına yardımcı olmak istiyorum. İnsanlar en güvenli yatırımın nakit olduğunu düşünüyor, ancak enflasyona göre ayarlanmış getiriye bakmıyorlar.

Nakit tutmayın. Eğer yeterince dengeliyse likit, çeşitlendirilmiş bir portföy tutmak daha iyidir. Nakit dışında hisse senetlerine, tahvillere, enflasyon endeksli tahvillere, emtialara ve altına ve özellikle daha güçlü gelir tabloları ve bilançoları olan farklı ülkelerde çeşitlendirilmiş bir portföy oluşturun. "Her türlü mevsime uygun " bir portföyde para birimi, varlık sınıfı, ülke ve sektör çeşitlendirmesi yapılması gerekir.”

Merkez bankaları iki arada bir derede

ABD’de enflasyonun geçici olup olmadığına yönelik soruya milyarder yatırımcı şöyle cevap verdi:

“İki tür enflasyon vardır. Birincisi mal ve hizmet talebinin üretim kapasitesine göre arttığında oluşan enflasyon. Bu normal döngüsel enflasyondur. Bir de parasal enflasyon vardır. Mal ve hizmet miktarına göre çok fazla para ve kredinin oluşturulması. ABD’de her ikisi de var.

Ülkenin mali gidişatına baktığımda, açığın büyüklüğünün ne olacağının ve ne kadar para üretildiğinin büyük bir endişe kaynağı olduğunu görüyorum. Ayrıca, nakit ve tahvil tutanların başka yatırımlara geçmek için bu varlıkları satmayı seçme riski, hatta olasılığı da vardır. Eğer bu gerçekleşirse, ABD Merkez Bankası faiz oranlarını yükseltip yükseltmediğine karar vermek zorunda kalacak, bu da ekonomiye zarar verecek ve bunu önemli bir ölçekte yapabileceklerine inanmıyorum. Bu yüzden muhtemelen daha fazla para basmaları gerekecek ve bu da daha fazla parasal enflasyona neden olacaktır.

Bugün borç almanın hiçbir maliyeti yok. Şu anda borç alırsanız, pratikte hiçbir faiz oranınız yoktur ve anapara ödemeleri ertelenebilir, bu nedenle para esasen ücretsizdir. Paranın maliyeti negatif ve nominal büyüme oranının altındayken, enflasyon oranında veya daha fazla büyüyebilecek herhangi bir şeyi varlığı almak ve yatırım yapmak çok kârlı bir iş. Şu anda piyasalarda fiyatlanan şey bu. Ve eğer bir şeyleri değiştirirlerse, faiz oranlarını piyasalara fiyatlanandan daha yüksek olacak şekilde yükseltirlerse, varlık fiyatları düşer ve daha fazla ekonomik kriz olur.

Merkez bankacıları, özellikle de FED iki arada bir derede kalmış durumda. Enflasyonu dizginlemek için oldukça fazla sıkılaştırmaya gitmeleri gerekiyor, ancak bunu yaparlarsa ekonomiye zarar verecekler. Para politikasında klasik bir şekilde sıkılaşma gidilmesi halinde önce varlık fiyatlarının düşmesine, sonra da ekonominin daralmasına neden olacağı durumu bir hayal edin.

Politik olarak, bunun nasıl bir şey olacağını hayal edin. İnsanlar birbirlerinin boğazına sarılırlardı ve onlara bol miktarda para verildi. Başka bir ekonomik gerilemeden korkuyorum. Üstelik maske takıp takmayacağımız konusunda bile anlaşamıyoruz. Yeni bir ekonomik gerilemeye izin veremeyiz. İnsanlara zarar verecek ölçekte faiz artırımı yapamazsınız. Faiz oranlarının hem enflasyon oranının hem de nominal GsyİH büyüme oranının önemli ölçüde altında olması gerekiyor.

Koşulların borçluları mı yoksa alacaklıları mı tercih edildiğine bakarak ne tür politika yapısının gerçekleşeceğini görmek kolaydır. Koşullar kreditörlere yardım edecek hale getirildiğinde ve kredilerin büyüdüğünü göstermek istendiğinde yüksek faiz oranları mevcut olacaktır. Merkez bankaları borçlulara yardım etmeyi ve kredi büyümesini teşvik etmeyi istediğinde düşük faiz oranlarını tercih edecektir.

Tarih, ülkelerin daha fazla paraya ihtiyaç duyduklarında ve daha fazla para üretecek yöntemleri kalmadığında para ürettiklerini gösteriyor. Para üretmek kimseden para almaz, bu yüzden politik olarak daha kolaydır çünkü bu gizli bir vergidir. Kimse paranın nereden geldiğinden şikayet etmez. Eğer bu parayı vergilerle elde etmeye kalkarsanız, herkes yaygara çıkarır. Tarih, en kolay yolunun daha fazla para basmak ve piyasaya salmak olduğunu göstermiştir. Bunun yerine sıkılaştırmaya giderseniz, bunun sonuçları olacaktır.”

Bitcoin yeni nesil yatırımcıların altın yatırımı

Dalio, Bitcoin ve kripto paralarla ilişkili de açıklamada bulundu. 20 milyar dolarlık kişisel serveti olan yatırım uzmanı kripto paralarla ilişkin şu ifadelere yer verdi:

“Her türlü şeyin peşinden koşan bol miktarda para var. Bunların arasında kripto da bulunuyor. Bitcoin'in bugüne kadar harika bir başarısı var. Program yazımından başlanarak, hacklanememeyi başarabilmesi, çalışabilmesi ve istenildiği gibi adapte edilebilmesi bir başarıdır. Blockchain teknolojisine inanıyorum. Bu bir devrim olacak, bu yüzden güvenilirliğini kazandı.

Bitcoin konusunda uzman değilim, ancak portföyün küçük bir kısmı olarak tutmanı bazı yararları olduğunu düşünüyorum. Bitcoin altın gibidir, ancak altın itibari paraya karşı daha oturaklı bilindik bir alternatiftir.

Bununla birlikte, Bitcoin'in bir dizi başka sorunu vardır. Hükümetler için bir diğer tehditse, nispeten cazip hale geldiğinde muhtemelen bazı yerlerde yasaklanacağıdır. Her yerde yasak olmayabilir. Merkez bankalarının ya da büyük kurumların önemli bir kısmında yasak olacağına inanmıyorum.

Portföyümde bir miktar kripto para tutuyorum çünkü bir portföyün en kötü senaryoya karşı hangi varlıkların koruma sağlaması gerektiği düşüncesine ve varlıkların çeşitlendirilmesi gerektiğine inanıyorum. Bu varlıklar neredeyse genç neslin altına alternatifi gibidir ve içsel bir değeri olmamasına rağmen bu değer kazandırılmıştır. Bu nedenle de bazı faydaları bulunuyor.”

Ünlü milyarder Ray Dalio’dan ekonomik çöküş uyarısı

Merkez’in faiz kararı sonrası ekonomistlerin yorumları

FED kararlarını borsa uzmanları nasıl yorumladı?

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.