Yatırımda ‘istem dışı körlük’ tuzağı

BORSANINGUNDEMI.COM - DIŞ HABERLER SERVİSİ

Vadesi ne olursa olsun piyasalarda alım satım yapan yatırımcılar, gözlerinin önündeki bir uyarıcıyı yüksek konsantrasyona sahip olsalar bile yine de fark etmeyebilir.

Borsaningundemi.com’un derlediği bilgilere göre, yatırımcıların alım satım performansı, birçok etkene olduğu gibi ‘dikkat’e de bağlıdır.

İstem dışı körlük ve şemsiyeli kadın

Colibritrader’da yer alan makale, gerçek hayatta ‘istem dışı körlük’ olarak adlandırılan psikolojik fenomene odaklanıyor ve bunun yatırımcılar için ne anlam ifade ettiğine dair fikir yürütüyor.

1979 yılında ünlü psikolog Ulric Richard Gustav Neisser, bir grup insandan iki farklı grupta yer alan oyuncuların basketbol topuyla paslaşmasını gösteren bir videoyu izlemelerini istedi. Gruplardan biri beyaz gömlek, diğeri ise siyah tişört giymişti. Deneydeki katılımcılardan, gruplardan birinin diğerine yaptığı pas sayısını saymaları talep edildi. Bu deneydeki katılımcıların bu göreve tüm dikkatlerini vermeleri çok önemliydi. Şok edici sonuç, bu deneyde yer alan kişilerin yalnızca yüzde 21’inin 'açık bir şemsiye taşıyarak basketbol sahasında yürüyen kadın'ı fark etmiş olmasıydı.

Ardından aynı video bir sınıf dolusu öğrenciye gösterildi. Şaşırtıcı gerçek, yüzde 21'den azının şemsiye taşıyan kadına dikkat etmesiydi. Video ikinci kez oynatıldığında ise herkes kadını görüyordu. Bu deney, tek bir göreve (bu durumda basketbol topuyla atılan pasları saymak) odaklanan insanların görsel dünyalarındaki en belirgin şeyi kaçırma eğiliminde olduklarını kanıtladı.

1999 yılında ise iki psikolog daha Neisser'in deneyini tekrarladı. Deneyde bir goril beş saniye boyunca bir basketbol sahasında yürüyordu. Sonuç aynıydı: “Apaçık olanı görememek.”

Yatırım performansı üzerindeki etkisi

Bu iki deney, yatırımda görsel farkındalığımızın gerçekte nasıl çalıştığı hakkında sorular sormamızı sağlıyor. Bu fenomen bilişsel psikologların ilgisini çekmiş ve ‘istem dışı körlük’ olarak bilinmeye başlamıştır. Peki yatırımcılar da zaman zaman bu ‘istem dışı körlüğe’ kapılıyor mu? Eğer öyleyse bu durum yatırımcıların performansını nasıl etkiliyor?

Diğer iki psikolog, Mack ve Rock, insanların doğrudan maruz kaldıklarında bile aradıkları şeyleri görmediklerine dair algısal deneyler yoluyla daha fazla kanıt sundu. Sonuç olarak, birçok trafik kazasının, sürücülerin cep telefonlarıyla konuşmak gibi sürüş dışındaki konulara odaklanmalarının doğrudan sonucu olduğu gözlendi.

Yatırım bir psikolojik testtir

Gerçekten de, aynı durum yatırımcılar için de geçerli gibi gözüküyor. Trend açıkça yön değiştirdiğinde bile önyargılarına kapılan birçok profesyonel yatırımcı, bu açık değişikliği görmeyebiliyor. Kör olmuş gibi, daha küçük zaman dilimlerine çok fazla konsantre oluyor veya önceki kayıplarından kurtulmaya çalışmayı seçiyor.

Yatırım alanı, insan psikolojisi için en iyi testlerden biri olarak kabul ediliyor. Yatırım, yalnızca ‘istem dışı körlüğün’ var olduğunu değil, aynı zamanda yatırımın psikolojiyle yakın ilişkisi nedeniyle piyasalarda alım satım yapmanın tahmin edilenden çok daha zor bir uğraş olduğunu da kanıtlıyor çünkü insanlar kendi zayıflıklarını kötü ve başarısız şekilde yargılama eğiliminde oluyor.

Önyargılar ve nesnellik

Yaygın şekilde bilinen bir ön kabul, kaynar suya bir kurbağa atarsanız, hemen dışarı fırlayacağını; ancak kurbağayı ılık suya koyup sonra suyu yavaşça ısıtırsanız, kurbağa suyun kaynadığını fark ettiğinde onun için çok geç olacağını söyler.

Karar alma çalışmaları da, insanların, hatalar tek bir büyük sıçramada meydana gelmek yerine birkaç küçük adımda meydana geldiğinde, hatalarını kabul etme olasılıklarının daha yüksek olduğunu kanıtlamıştır.

Bu ifade aynı zamanda kârsız alım satımın talihsiz sürecini de güzel bir şekilde açıklar. Kaybeden bir pozisyonda olduğunuzda, bunun yavaş yavaş büyük bir kayba dönüşüp dönüşmediğini fark etmezsiniz. Kendi önyargılarınız bu süreçte etkilidir ve bu önyargılar sizi karanlığa sürükleyebilir.

Bu yüzden başarılı yatırımın en önemli unsurlarından biri 'nesnellik'tir. Nesnellik, aynı zamanda yatırım alanında ustalaşmanın en zor unsurlarından da biridir. ‘İstem dışı körlük’ ve yatırımdaki yansıması olan önyargılar, insan psikolojisi için kesinlikle yararlı olmadığı gibi, yatırım söz konusu olduğunda ölümcül bile olabilir.

Piyasalara karşı psikolojik avantajı nasıl lehinize çevirebilirsiniz?

Yatırım psikolojisinde nasıl ustalaşılır?

Trader'ları başarısız kılan psikolojik zaaflar

6 maddede trade psikolojisi

Piyasa döngüsünün 14 psikolojik aşaması

Psikolojik özelliklerine göre 10 farklı hisse senedi yatırımcısı

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.