Yarı iletkenler dünya ekonomisi için neden bu kadar önemli?

BORSAGUNDEM.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

Artık herkesin malumu; yarı iletkenler sadece ekonomik bir yarışın değil, jeopolitik bir savaşın da merkezinde yer alıyor. Bu savaşın tarafları ABD ve Çin olunca, iki süper güç arasındaki bu rekabetin altında yatan nedenler de herkesin merakını cezbediyor. Peki gerçekten de yarı iletkenler neden dünya ekonomisi ve dünya jeopolitiği için bu kadar önemli?

France24’ten Tom Wheeldon, Tufts Üniversitesi Fletcher School’da Uluslararası Tarih Doçenti ve ‘Çip Savaşı’ (Chip War) isimli kitabın da yazarı olan Chris Miller ile yarı iletkenler hakkında konuşuyor. Borsagundem.com’un derlediği bilgilere göre, Miller, hem yarı iletkenlerin ya da herkesin kullanmayı sevdiği tabirle ‘çip’lerin hangi alanlarda ne gibi bir role sahip olduğunu hem de nasıl böylesine büyük bir rekabetin merkezine oturduğunu anlatıyor.

Çip teknolojisi ekonomi ve jeopolitikanın merkezinde

Yarı iletkenler önemli bir savaş alanı olarak iyiden iyiye kendini göstermeye başladı. Bu çok önemli silikon parçaları yıllardır buzdolaplarından balistik füzelere kadar birçok şey için zaten oldukça önemliydi. Ancak son zamanlarda kamuoyunun dikkatini çekmeyi başarabilen yarı iletkenlerin, sadece buzdolabı ya da sadece balistik füzeler için değil, çok daha geniş alana yayılan ve jeopolitikanın merkezine oturacak denli önemli bir teknoloji olduğu artık herkesin malumu.

Washington, 2018 yılında Donald Trump'ın Ticaret Departmanı aracılığıyla Çinli telekom şirketi ZTE'nin ABD'de tasarlanan çipleri satın almasını yasakladığında, ABD yarı iletken endüstrisinin üstün gücünü göstermişti. Bu önlemler, o zamanki kararsız başkanın önlemi tersine çevirmesinden önce, şirketi neredeyse çöküşe sürüklemişti.

7 Ekim'de ABD'nin Çin'e yarı iletken teknolojisi ihracatını kısıtlayan yeni önlemleri açıklamasının ardından, Çin Komünist Partisi Kongresi öncesinde gözler bir kez daha yarı iletkenler üzerine çevrilmiş durumda.

İki süper güç arasındaki rekabet kızışıyor

Ancak yarı iletkenler ancak 2021'in başlarında manşetlerde kendine yer bulabildi. Bir dizi faktör, özellikle tüketicilerin taleplerinde önemli değişikliklere yol açan Kovid kilitlenmeleri, enflasyonu artıran ve arabalardan cep telefonlarına kadar mal kıtlığına neden olan bir çip kıtlığı krizine yol açtı.

Şimdi ise ABD Başkanı Joe Biden'in Ticaret Departmanı'nın 7 Ekim'de ABD'nin Çin'e yarı iletken teknolojisi ihracatını kısıtlayan yeni önlemleri açıklamasının ardından, Çin Komünist Partisi Kongresi öncesinde gözler bir kez daha yarı iletkenler üzerine çevrilmiş durumda.

Çin Komünist Partisi Kongresi’nin, Washington'un Çin'in ekonomik ve askeri yönden ABD'yi geride bırakmasını engellemek amacıyla Çin'in paha biçilmez yarı iletken teknolojisi ihracatına sıkı kısıtlamalar getirmesinden sadece bir hafta sonra, 16 Ekim'de Pekin'de başladığı düşünüldüğünde, Biden’ın bu hamlesinin, aynı zamanda, Başkan Xi Jinping'in Çin'i sektörde dünya lideri yapma planlarına verdiği yanıtın da bir parçası olduğu daha iyi anlaşılıyor.

Yarı iletken çip nedir? Bu teknoloji dünya ekonomisinde ve günlük yaşamda nasıl bu kadar merkez bir mesele haline geldi?

Yarı iletkenler, içlerine oyulmuş milyonlarca hatta milyarlarca küçük devre içeren küçük silikon parçalardır. Bu devreler, akıllı telefonlar, bilgisayarlar, veri merkezleri, otomobiller, buzdolapları ve bulaşık makineleri gibi açma-kapama anahtarına sahip hemen her cihazın içindeki bilgi işlem gücünü sağlar. Tipik bir insan, neredeyse hiç görmemesine rağmen, her gün yüzlerce değilse de düzinelerce yarı iletkenle etkileşime girer.

ABD'nin yarı iletkenlerdeki avantajı Soğuk Savaş'taki zafer için ne kadar önemliydi?

ABD'nin bilgi işlemdeki avantajı çok önemliydi. Füze yarışının ilk günlerinden itibaren Pentagon, savunma sistemlerine bilgi işlem gücü uygulamaya odaklanmıştı. Çiplerin ilk büyük uygulaması füze güdüm sistemlerindeydi. Ancak bugün çipler iletişimden sensörlere ve elektronik alanından savaşa kadar her şeyde ve her yerde kullanılıyorlar.

Tipik bir insanın her gün düzinelerce çiple etkileşime girmesi gibi, ordular da çiplerin işleme gücüne ve sinyal işleme yeteneğine büyük ölçüde bağımlı konumdalar. Dahası, ordular giderek daha otonom sistemlerle deneyler yapmaya başladıkça, gelişmiş çiplere daha da bağımlı hale gelecekler gibi gözüküyor.

Tayvan, özellikle de Tayvan Yarı İletken Üretim Şirketi (TSMC), çip üretimine neredeyse hakim olma noktasına nasıl geldi? Ve TSMC'nin Tayvan'daki tesisleri savaşta hasar görürse bunun dünya ekonomisi açısından sonuçları ne olur?

TSMC, muazzam ölçeği ve olağanüstü üretim hassasiyeti sayesinde dünyanın en gelişmiş işlemci çipi üreticisidir. Bugün TSMC, akıllı telefonlardan PC'lere ve veri merkezlerine kadar her şeye giren en gelişmiş işlemci çiplerinin yüzde 90'ını üretiyor.

Bir savaş, üretimlerini devre dışı bırakacak olsaydı, küresel ekonomiye maliyeti yüz milyarlarca dolar olarak ölçülecekti.

Avrupa'da, ileri teknoloji endüstriler söz konusu olduğunda geride olunduğuna dair bir algı var. Ancak Hollandalı ASML şirketi bunun en büyük istisnası. ASML, çip üretiminde paha biçilmez bir rol oynama noktasına nasıl geldi?

ASML, gelişmiş çipler olmadan yapılamayacak makineler üretir. ASML'nin uzmanlık alanı litografidir (nano/mikro boyutta form oluşturma) ve en gelişmiş litografi makinelerinin üretiminde yüzde 100 pazar payına sahiptir. Bu yetenekleri uzun yıllar harcayarak geliştirmiştir ve bugün Samsung, TSMC ve Intel gibi şirketler için kritik bir tedarikçi konumundadır.

Çin'in yarı iletkenler söz konusu olduğunda ABD'yle eşitlenmek veya onun yerini almak için gerekenlere sahip olduğunu düşünüyor musunuz?

Washington, birkaç yıldır, özellikle Xi Jinping'in ‘Made in China 2025’ inisiyatifinin çipleri birincil öncelik haline getirmesiyle birlikte, Çin'in yarı iletken sektöründe kendisine yetişmesinin ulusal güvenlik anlamında tehlikeleri konusunda endişeli.

Çin, hükümetin çip geliştirme programlarına on milyarlarca dolar yatırım yapıyor. Bu programlar, başta çip tasarımı olmak üzere bazı alanlarda önemli ilerlemeler sağlamış durumda. Bununla birlikte, genel olarak Çin, çip üretimi açısından ABD, Güney Kore veya Tayvan'daki yeteneklerin çok gerisinde kalıyor. Buna ek olarak, bugün Çin'deki tüm çip üretimi, büyük ölçüde ABD, Hollanda ve Japonya'dan ithal edilen araçlara dayanıyor.

Gelişmiş çip yapımının coğrafyasını çeşitlendirme çabaları akıllıca bir hareket gibi duruyor. Bu, ABD, Japonya ve Avrupa'nın neden yarı iletken tedarik zincirindeki konumlarını güçlendirmeye çalıştıklarını da açıklıyor.

Gelişmiş işlemci çiplerinin üretiminin büyük çoğunluğunun Tayvan merkezli olmasının güvenlik etkileri göz önüne alındığında, Başkan Joe Biden'ın ABD'ye daha fazla çip üretimi getirme planlarının iyi bir fikir olduğunu düşünüyor musunuz?

Bugün dünyanın en gelişmiş işlemci çiplerinin yüzde 90'ı Tayvan'da üretiliyor. Çin'in büyüyen askeri gücü ve Xi Jinping'in saldırgan milliyetçiliği göz önüne alındığında bu, fazlasıyla büyüyen küresel ekonomi için bir risk teşkil ediyor.

Gelişmiş çip yapımının coğrafyasını çeşitlendirme çabaları bu açıdan akıllıca bir hareket gibi duruyor. Bu, ABD, Japonya ve Avrupa'nın neden yarı iletken tedarik zincirindeki konumlarını güçlendirmeye çalıştıklarını da açıklıyor.

ABD'de yürürlüğe giren Çip ve Bilim Yasası'nın ekonomik etkileri tartışıldı

Dünyanın en büyük çip üreticisinin hisselerinde rekor düşüş

Çip krizinin otomotivde Avrupa'ya maliyeti 100 milyar euroyu bulabilir

Biden, çip yasasının uygulamaya konulması için düğmeye bastı

Çin, ABD'nin Çip Yasası'na tepki gösterdi

Çip krizi sona mı eriyor?

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.