Ünlü iktisatçı Mahfi Eğilmez'den 'klozetli' anlatım

Yüksek enflasyon Türkiye ekonomisi için en büyük sorun olmaya devam ediyor. Talebin artması, maliyetlerin yükselmesi ve para arzının artmasının yanı sıra tüketicilerin gelecekte fiyatlar artacak beklentisiyle davranışlarını değiştirmesi enflasyonun yükselmesinin ana nedenleri. Tüketici davranışlarının değişmesinde de faiz politikalarının önemi çok büyük.

Ünlü iktisatçı Mahfi Eğilmez, TV programında kendi yaşamından verdiği klozet örneği ile düşük faiz ve insanların harcama alışkanlıklarının bozulması arasındaki ilişkiyi anlattı.

Mahfi Eğilmez Oksijen TV'de yayınlanan programa konuk oldu.

Türkiye'de faizin yanlış belirlediğini ifade eden Dr. Mahfi Eğilmez, teorik fizikçi Albert Einstein'ın "Birleşik faiz evrendeki en büyük güçtür" sözüne de atıf yaptı.

Faiz düşük tutulduğu için insanların gereksiz alışveriş yaptığını ifade eden Eğilmez, bozulan klozet iç takımı üzerinden verdiği örnekle harcama alışkanlıklarının nasıl bozulduğunu ortaya koydu.

Mahfi Hoca'nın "Bir daha bulamam diye 350 liraya iki tane aldım" diyerek anlattığı klozet hikayesi şöyle:

"Klozetin iç takımı bozuldu, ben tamir edeyim diye gittim. Bir önceki adama sordum, dedi ki 500 lira. Biraz fazla geldi, plastik bir takım bu sonuçta. Bir sonrakine gittim, 350 lira. Dedim ben bunu bir daha 350 liraya bulamam, iki tane aldım.

"Bütün Türkiye böyle davranıyor. Ucuzsa, indirim yakaladıysa alacağı şeyi iki tane alıyor. Eskiden böyle değildi. Mesela 2004-2014 arasını hatırlayın. Kur sabit, enflasyon da düşük. Hiç kimse böyle ikişer, üçer tane almıyordu. İhtiyacı neyse onu alıyordu, sonra yine alırım diyordu.

Böyle olunca gereksiz bir satın alma ortaya çıktı. Biz böyle büyüdük. Tüketimi artıra artıra büyüdük. Çin kredileri artırıp hayalet kentler kurarak büyüdü, biz tüketimi artırdık."

Eğilmez, borsada durumun farklı olduğunu belirterek şöyle dedi:

"Borsa da tam bunun yansıması değil. Birincisi borsada değerler zaten düşüktü, Bizim şirketlerimiz de değerli şirketler. Bu bir. Ama esas olan faiz düşük. Borsa faizin bir şekilde alternatifidir. Sen desen ki faizi yüzde 75 yaptım, çok insan borsadan çıkıp mevduata girer. Şimdi herkes mevduattan çıktı ya borsaya girdi ya banka fonlarına girdi, çünkü onlar daha çok vaat ediyordu. O yüzden değerler artıyor diye girdi."

Eğilmez, TV'deki sohbetinde klozet örneğinin dışında başka çarpıcı örnekler de verdi. İşte onlardan bazıları:

"Faizi yanlış belirlerseniz üretimi durdurursunuz. Türkiye ne yaptı? Faizi enflasyonun altında belirledi. Hala da öyle. Bu insanların davranışını etkiledi. Faiz düşük olunca insanlar tasarruflarını harcamaya yöneldiler. Enflasyonun yüzde 70-80 hatta gerçeğinin yüzde 125 olduğu ülkede bankada yüzde 45'le yüzde 50 ile para tutmak zarar ettiriyor insana. Ne yapacak o zaman? Mal alacak kendini korumak için. İnanılmaz bir tüketim artışına yol açtık. Parası olan ikinci, üçüncü evini aldı hiçbir şeyi olmayan evini şampuan, deterjan deposu haline getirdi. Bunu kırmak için önce gerçekle yüzleşmemiz gerekir. Gerçek nedir? Yüzde 125 enflasyon. Tamam kardeşim faizi buraya getireceğiz. Bunu yaparsak diğer olaylara zamanımız kalacak. Yapmazsak böyle boğulup gideriz maalesef."

"Çin'den alıp Türkiye'ye model ekonomisi uygulamak tabii ki olablir. Ama bilimden sapmadan. 'Faiz sebep enflasyon sonuçtur' diye şeylere girmemeiz lazım. Ona gidersek saçma sapan bir yerelere gidiyoruz. Hemen de dönemedik buradan 2,5 sene sürdü. Sonra da önümüze 800 küsür milyarlık fatura çıktı maalesef. Eksi 65 milyar dolarlık rezervle.

"Faizi yanlış belirlerseniz üretimi durdurursunuz. Türkiye ne yaptı? Faizi enflasyonun altında belirledi. Hala da öyle. Bu insanların davranışını etkiledi. Faiz düşük olunca insanlar tasarruflarını harcamaya yöneldiler. Enflasyonun yüzde 70-80 hatta gerçeğinin yüzde 125 olduğu ülkede bankada yüzde 45'le yüzde 50 ile para tutmak zarar ettiriyor insana. Ne yapacak o zaman? Mal alacak kendini korumak için. İnanılmaz bir tüketim artışına yol açtık. Parası olan ikinci, üçüncü evini aldı hiçbir şeyi olmayan evini şampuan, deterjan deposu haline getirdi. Bunu kırmak için önce gerçekle yüzleşmemiz gerekir. Gerçek nedir? Yüzde 125 enflasyon. Tamam kardeşim faizi buraya getireceğiz. Bunu yaparsak diğer olaylara zamanımız kalacak. Yapmazsak böyle boğulup gideriz maalesef."

Faiz enflasyonun önüne geçmeli

"Bugün enflasyon yüzde 68 ise sen faizi yüzde 70 yapacaksın önüne geçeceksin. Sonra yavaş yavaş geri gelmeye başlayacaksın. Yani tersini yapacaksın. Biz enflasyonu kovalıyoruz. Kovalayarak yakalayamazsın. Onlar temmuz, ağustos için baz etkisine güveniyor. Bu ayrı bir şey. Bu olayı çözdüğün anlamına gelmiyor. Tabi bu çok kolay mı değil? Biz bu kadar rahat konuşuyoruz ama. Yüzde 70'e çıkardığında çok batış da olur. Çok KOBİ elimizde kalır. Bunu yavaş yavaş getirebilirdiler bugüne kadar."

"Müdürler Mercedes'ten inmiyor"

"Bütçe açığında kamunun harcamaları çok yüksek. Bir ülkede isanlar için kural koyuluyorsa önce kural koyanların onlara uyması gerekir. Kural koyanlar tasarruf çağrısı yapıyor. Ama kendileri yapmıyor bunu. İnanılmaz bir kamu harcaması var. Ben 1997'de Hazine müsteşarıydım benim arabam Reno'ydu (Renault). Devletin tahsis ettiği arabaydı. Şimdi en basit il müdürüne bakıyorsunuz altında Mercedesler, Audiler var. Biz buradan çıkamayız. Sonuçta topladığın vergiyi harcıyorsun. Her yer böyle. Biz başkanlık sisteminde kalacaksak 150 milletvekili yeter. Meclis'in eski etkisi yok ki... Niye 600 kişiye bu maaşları verelim?

"Faizi doğru belirlemezseniz döviz de gidiyor. Ben gelecek enflasyonun yüzde 36 olmayacağını düşünüyorum. Gelecek enflasyon yüzde 50'lerde olacak. Türkiye faizde 60-70'lere gelirse kur da düşer."

Dr. Mahfi Eğilmez İnfo Yatırım yatırımcıları ile bir araya gelecek

Mahfi Eğilmez akaryakıt ve doğalgaz zammını analiz etti

Mahfi Eğilmez, TL'deki değer kaybının nedenlerini sıraladı

İnfo Yatırım Şampiyonlar Ligi'nde Dr. Mahfi Eğilmez konuk

Mahfi Eğilmez, TCMB'nin olası faiz indirimi kararını yorumladı

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.