Soykırımcı Çin şimdi de şirketleri yok etmek istiyor

ABD başta olmak üzere Batılı ülkelerin Uygurlara soykırım yapıldığı suçlamasıyla bazı Çin hükümeti yetkililerine yaptırım uygulamasının ardından Pekin ile Batı arasındaki mücadelenin yeni perdesinde özel şirketler sahne alıyor. Pamuk, bu sert kavganın ana aktörü.

Sincan’da üretilen pamuk, küresel talebin yüzde 20’sine karşılık geliyor. Çin’in “yeniden eğitim kampı” dediği ve “radikalizmle mücadele” şeklinde gerekçelendirdiği kamplarda tutulan yaklaşık 2 milyon Uygur Türkü’nün bölgedeki pamuk tarlaları ve işleme tesislerinde zorla çalıştırıldığı iddia ediliyor. Köle işgücü endişeleri üzerine, aralarında dünyanın en büyük tekstil perakendecilerinden İsveçli H&M’in de olduğu çok sayıda firma artık bu bölgeden gelen pamuğu kullanmayacaklarını ilan ettiler. Japon Uniqlo, İngiliz Burberry, Amerikan Nike, Fransız Lacoste ve Alman Adidas o firmalardan birkaçı.

ÇİN’İN TEPKİSİ

Ünlü markaların “insan hakları” vurgusu yaptıkları açıklamaları Batılı müşterilerinin beğenisini kazansa da 1.4 milyarlık nüfusa sahip dev pazarda tepki çekti. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian’ın, “Yabancı firmalar Sincan pamuğunu yalanlara dayanarak reddettiler” şeklindeki açıklaması ile büyük bir boykot kampanyası başladı. Özellikle H&M, Çinli sosyal medya kullanıcılarının hedefinde. Çin, bu markayı adeta internetten sildi. H&M ürünleri ülkedeki tüm online alışveriş sitelerinden kaldırıldı. En büyük tepkiyi neden H&M’nin çektiği ise net değil, ancak İsveç’in diğerlerine kıyasla hedef alınması “daha kolay” bir ülke olduğu yorumları yapılıyor.

ŞİRKETLERİ NE BEKLİYOR

Adidas, Burberry gibi markalar Sincan pamuğunu boykota devam etmek ya da dünyanın en büyük pazarına erişimlerini kaybetmemek için statükoya boyun eğmek ikilemiyle karşı karşıya. Örnek vermek gerekirse Çin; H&M’nin İngiltere, ABD ve Almanya’dan sonra dördüncü en büyük pazarı. Nike için ise Kuzey Amerika ve Avrupa kıtasından sonra üçüncü en büyük pazar. Bu markaların mağazalarında alışveriş yapanların sayısında ciddi bir düşüş gözlemleniyor. Pek çok Çinli artık yerli markaları tercih edecekleri konusunda net. Gençlerin tüketim alışkanlıkları üzerinde etkili oyuncu ve şarkıcılar ile sosyal medya fenomenleri de Batılı markalar ile olan sözleşmelerini bir bir iptal ediyorlar. Hatta boykotu bir adım ileri götüren Çinli teknoloji devi Tencent, popüler “Honor of Kings” adlı oyunundaki karakterlerin bundan böyle Burberry marka kostümler giymeyeceğini açıkladı.

DEVAM DİYENLER

Öte yandan tüm firmalar Sincan pamuğuna karşı değil. Güney Koreli spor ayakkabı üreticisi FILA buradan pamuk temin etmeyi sürdüreceklerini bildirdi. İspanyol Zara’nın çatı şirketi Inditex ve Calvin Klein, Tommy Hilfiger gibi markaların sahibi Amerikan PVH ‘zorla çalıştırma’ ile ilgili şirket politikalarını internet sayfalarından sessizce kaldırdılar. Bu arada Washington’un yaptırımlarına rağmen geçen yıl Uygur’dan ABD’ye doğrudan ihracat yüzde 113 artarak 64.4 milyon dolara ulaştı.

Çin hükümetinin Kasım 2020 tarihli raporuna göre, fazla işgücü olarak görülen 2.6 milyon Uygurlu “gönüllü” olarak işçi transferi programına dahil edildi. Fakat Batılı ülkeler bu kişilerin modern kölelik uygulamalarının kurbanı olduğundan endişe ediyor.

TEMİZ ENERJİ DE SAVAŞIN PARÇASI

Tişört veya pantolonların üretimiyle ilgili süreç milyonlarca kişiyi yakından ilgilendirse de Uygur’da köle işçiliğin bir de “temiz enerji” boyutu var. ABD’de 250 enerji şirketi geçen hafta Çin’den gelen malzemelerin kullanılmaması çağrısı yapan bir bildiriyi imzaladılar. Fakat bölgenin üretim kapasitesi düşünüldüğünde bu o kadar da kolay değil, bildiriye imza atan bazı şirketler bile hâlâ bölgeden ürün tedarik etmeyi sürdürüyor. İngiltere’deki Sheffield Hallam Üniversitesi’nde insan hakları ve modern kölelik alanlarında çalışan Profesör Laura Murphy’nin yürüttüğü bir araştırmaya göre, Uygur’daki tesisler güneş panellerin üretiminde hayati önemdeki polisilikon maddesinde küresel talebin yüzde 45’ine cevap veriyor. Paneller için gerekli çeşitli madenlerin üretiminde de Uygurların zorla çalıştırıldığı düşünülüyor.

Çin Denizi'nde kritik hamle

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.