Salgın akaryakıt piyasasında dengeleri değiştirdi

Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası (EPGİS) Başkanı Fesih Aktaş, akaryakıt piyasasında Kovid-19 salgını sonrasında yaşanan gelişmeleri ve piyasadaki fiyat oluşumlarını değerlendirdi. İşte Aktaş'ın verdiği yanıtlar...

SORU: DÜNYADA AKARYAKIT FİYATLARINDA SALGININ DA ETKİSİYLE MART BAŞINDAN BUGÜNE NASIL BİR DEĞİŞİM YAŞANDI?

Salgının ilk olarak görüldüğü dönemlerde brent tipi ham petrol 65-70 dolar bandındaydı. Mart ayına kadarki süreçte salgının etkileri az da olsa hissediliyordu.

Suudi Arabistan ile Rusya'nın mart başında OPEC toplantısındaki restleşmesi, kısıntıda anlaşamaması yüzünden bir bilek güreşi başladı. Toplantının hemen sonrasındaki hafta sonu, Suudi Arabistan, Avrupa'da nisan tarihli kontratlarda 7-8 dolarlık indirime gitti. O gün Suudi Arabistan Tadawul endeksi yüzde 12'ye yakın düştü. Hafta başında ise piyasalarda çok sert hareketler oldu.

Biliyorsunuz biz Cenova Borsasında oluşan fiyatları baz alıyoruz. Bizde oluşan rakamlara göre 10 Mart'ta benzinin tonu 440 dolardı, bugün ise 195 dolar civarında.

Motorinde o zamanki fiyat 420 dolardı, bugün 245 dolar. 20 gün gibi kısa bir zamanda, benzinde 1 lira 53 kuruş, motorinde 94 kuruş indirim söz konusu oldu. Bunlar en son Körfez Krizi'nde oluşan rakamlardı.

O günden bu yana dünya piyasaları böyle bir dalga görmedi. Maalesef son bir haftadır bu dalga inanılmaz sert bir şekilde devam ediyor. Bunun ne kadar daha süreceğini bilemiyorum.

1 Nisan itibarıyla Suudi Arabistan ve OPEC üyelerinin artık serbest hareket edeceklerine dair deklarasyondan sonra Suudi Arabistan üretimini yaklaşık 2 milyon varil, Birleşik Arap Emirlikleri de 1 milyon varil artırma kararı aldı. İnanılmaz bir arz fazlalığı olacak, rakamların talepten dolayı biraz daha aşağılara geleceğini tahmin ediyoruz.

SORU: MOTORİN, BENZİN VE OTOGAZIN FİYATI NEYE GÖRE BELİRLENİYOR?

Ülkemizde beyaz ürün dediğimiz motorin, benzin ve gaz grubunda olan LPG, bir de fuel oil, kükürtlü fuel oil cinsi siyah ürünlerimiz var. Benzin ve motorinin bir formülü var. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) verdiği bu formülü uygulama yetkisi rafinerimizde.

Formül, Cenova/Lavera motorin ve benzin fiyatlarının 3 günlük ortalamasıyla, yurt içinde Merkez Bankası döviz satış kurunun 3 ile 5 günlük ortalamalarını baz alıyor. Rakamlar yerleştiğinde artı-eksi 3 diye bir marjımız var. Bu marjın üzerine gelen her rakam indirim ya da zam olarak bize yansıyor. LPG'de ise

Cezayir hükümetinin işlettiği Sonatrach isimli bir rafineri var. LPG'nin son işlem ayının son gününde çıkan fiyatın bir önceki aya göre değişimi baz alınarak, fazla ise artı yönde zam olarak, eksi ise indirim olarak yansıyor. Buradaki bazımız da orada çıkan fiyatın Merkez Bankasının son işlem günündeki döviz satış kuruyla çarpımıyla çıkıyor ortaya. Dövizde bir işlem yoksa aylık olarak LPG fiyatları değişiyor.

SORU: BİZ LPG FİYATLARINDA AYIN İLK HAFTASINI MI BAZ ALMALIYIZ? LPG'DE FİYAT DEĞİŞİMİ BEKLEYEN TÜKETİCİ AY BAŞINI MI BEKLEMELİ?

Evet, ayın son işlem gününün bir ertesi günü, eğer dövizde büyük bir değişim yoksa, ayın 1-3'ü arasındaki günlerde ilgili kurum olan rafineri tarafından yansıtılıyor. Nitekim, 1 Nisan'da aradaki fark 95 kuruş olarak yansıtıldı.

SORU: 95 KURUŞ İNDİRİMDEN SONRA GÖRECEĞİMİZ BİR SONRAKİ FİYAT DEĞİŞİMİ 1-3 MAYIS ARASINDA DİYEBİLİR MİYİZ?

Evet, dolarda sıra dışı bir düşüş ya yükseliş olmazsa yükseliş zam, düşüş indirim olarak yansır.

SORU: BU ZAMMI AKARYAKIT STK'LERİ Mİ YAPIYOR?

Zammı EPDK, Enerji Bakanlığı, dağıtım firmaları ya da STK'ler yapmıyor. Bu zammı, verilen formül çerçevesinde rafineri uyguluyor. Biz sadece sektöre verilen bilgiyi resmi olarak duyuruyoruz. EPGİS olarak tek görevimiz bunu duyurmak, yoksa fiyatlamada herhangi bir dahlimiz yok. Akaryakıt istasyonlarının sahiplerinin veya sendikaların da hiçbir dahli yok.

SORU: TÜRKİYE'DE LPG SATIŞLARININ FAZLA OLAMASINDA FİYATININ UYGUN OLMASI MI ETKİLİ?

LPG, diğer beyaz ürünlerimize, benzine ve motorine göre daha çevreci bir ürün. Dünyada daha fazla tercih edilen bir ürün. Ucuz olması bizim ülkemizde de tercih sebebi. Dünyada ucuz fosil yakıtlara talep her geçen gün artıyor. Alternatif enerji ürünleri piyasaya aktif olarak sürülmedikçe elimizdeki tek ucuz ürün LPG otogaz.

SORU: EVDE KALMA VE KARANTİNALARIN OLDUĞU BU DÖNEMDE VİRÜS SALGINI SATIŞLARI NASIL ETKİLEDİ?

Cumhurbaşkanımızın ilk indirim haberini açıkladığı 11 Mart'ta aynı zamanda ülkemizdeki ilk vaka da açıklandı. O gün akaryakıta yoğun talep oluştu. Satışlarda bir günde yaklaşık yüzde 40 artış oldu ancak 19 günden bu yana akaryakıt sektörü ciddi anlamda satış sıkıntısı çekiyor. Biz de 'Evde kal Türkiye' diyoruz. Evde kalmanın akaryakıt sektörüne ciddi etkisi söz konusu olsa da insanlar evinde kalsın, hastalanmasın, biz satış yapmamaya razıyız.

SORU: GÜNLÜK SATIŞLAR BU GELİŞMELER ÖNCESİNDE ORTALAMA HANGİ DÜZEYDE GERÇEKLEŞİYORDU?

Türkiye’nin motorinde günlük toplam 60-65 milyon litre, benzinde yaklaşık 8 milyon litre, LPG'de 12-13 milyon litrelik tüketimi var.

Şu anda istasyonlardaki satışların büyük şehirlerde yaklaşık yüzde 70, kırsalda ise yaklaşık yüzde 90 düştüğünü görüyoruz. Madenleri ve otoyol inşaatlarını dikkate aldığımızda motorinde 40-45 milyon litre günlük işlem olduğunu tahmin ediyoruz. Bu da yüzde 50'nin üzerindeki azalış tahminimizi doğruluyor.

SORU: SAYIN CUMHURBAŞKANI'NIN VATANDAŞLARA YAPTIĞI 'EVDE KAL' ÇAĞRISININ YÜKSEK ORANDA KARŞILIK BULDUĞUNU SÖYLEYEBİLİR MİYİZ?

Tabii ki. Öte yandan, akaryakıt almak zorunda olan insanlar için istasyonlarda Bilim Kurulunun önerdiği şartlar doğrultusunda her türlü tedbirimizi aldığımızı söyleyebilirim. Bazı üyelerimiz, özel tedbirlerle gelen müşterilerin araçlarını dahi dezenfekte etmeye başladılar. Sektör olarak bu konuda bilinçli davranıyoruz. Elimizden geldiğince her türlü tedbiri almaya çalışıyoruz, ama yine de 'Evde Kal Türkiye' diyoruz.

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.