Rus petrolüne yaptırımlar ne anlama geliyor?

BORSAGUNDEM.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

ABD Başkanı Joe Biden Salı günü Rusya’dan gelen petrol ithalatını yasakladığını açıkladı. Söz konusu kısıtlama Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Ukrayna'yı işgali sonrasında Rusya ile Batı arasında hızla tırmanan küresel enerji savaşında şimdiye kadarki en önemli hamleyi işaret ediyor.

Borsagundem.com’un derlediği bilgilere göre, Biden’ın açıklaması sonrasında Brent petrolün varil fiyatı Çarşamba günü itibariyle 130 dolar civarında işlem görüyor. Fiyatlardaki bu artış 2008 Küresel Finans Krizi’nden bu yana ulaşılan en yüksek seviyeyi işaret ediyor.

Analistler daha fazla artışın muhtemel olduğu konusunda uyarırken, Financial Times’ın haberinde kısıtlamaların küresel piyasalar için ne anlama geldiği ve potansiyel etkileri tartışılıyor.

Açıklamalar ve dile getirilmeyenler

Joe Biden'ın başkanlık kararnamesi, ABD'nin ham petrol ve petrol ürünleri, kömür ve sıvılaştırılmış doğal gaz ithalatını yasaklıyor ve mevcut sözleşmelerin 45 gün içinde sona erdirilmesini salık veriyor. Kararname ayrıca Amerikan şirketlerinin Rusya'nın enerji sektörüne yatırım yapmalarını da engelliyor.

İngiltere de petrol ithalatını aşamalı olarak devre dışı bırakacağını ve şirketlere sevkiyatları kesmeleri için yıl sonuna kadar süre verileceğini söyledi. Sınırlı miktarda Rus petrolü ithal eden Kanada da benzeri yönde bir yasağı duyurmuştu.

Ancak söz konusu yaptırımlar, 2008’de İran petrollerinin küresel piyasalardan büyük ölçüde dışarıda tutulması sürecinde olduğu gibi, Rusya'nın dünyaya petrol ihracatına bir ambargo uygulama girişimi değildir. Rusya’dan enerjiye çok daha fazla bağımlı olan AB şimdilik bu yaptırımlara uymuyor. Daha geniş bir ambargo ikincil yaptırımları da gerektirecek ve ambargonun uygulanabilmesi için muhtemelen AB ülkelerine ve hatta Rusya'nın en büyük alıcısı olan Hindistan ve Çin'in de işbirliğine ihtiyaç olacaktır.

Yasak ABD için ne kadar büyük bir sorun?

ABD, günde yaklaşık 20 milyon varil tüketimiyle dünyanın açık ara en büyük petrol pazarı konumunda. ABD'nin toplam ham petrol ve yakıt ithalatı 2021 yılında 8,5 milyon b/d olarak gerçekleşti ve bu ithalatın yaklaşık yüzde 8'ini Rusya oluşturdu. Rus ham petrolünün kaybıyla başa çıkmak, ABD'li rafinerilerin tesisleri için hammadde olarak kullandıkları vakumlu gaz gibi petrol ürünleri olmadan üretime devam etmelerinden daha kolay olacaktır.

Danışmanlık şirketi Energy Aspects’in Analisti Robert Campbell konuyla ilgili açıklamasında, “Rusya’dan ham petrol ithalatı büyük ölçüde oportünistti. Hammadde ithalatında ise daha büyük etkiler hissedilecek” ifadelerine yer verdi.

ABD’nin yerli petrol arzı son yıllarda artmış olsa da ülkedeki rafineriler Amerikan kaya gazı petrol sahalarından gelenlerden "daha ağır" ham petrolleri işlemek için inşa edildi ve operasyonların sorunsuz bir şekilde devam edebilmesi için Rus petrol ürünleri kullanılmak zorunda kalındı.

Campbell, "Hacimler genel ABD petrol talebine göre düşük olsa da bu tedarik kaybı ABD rafineri operasyonlarını zorlaştıracak ve Amerikan benzin piyasasını sıkılaştıracak" öngörüsünde bulundu.

Rusya için ne kadar büyük bir sorun?

Rusya potansiyel olarak petrolünü pazardaki diğer alıcılara satabilir. ABD veya İngiltere'ye satılmayanlar petrol başka bir yere gönderilebilir.

Ancak analistler Rusya’da "alıcı grevi" (alıcıların belirli bir duruma tepki olarak alım yapmaması) olarak adlandırılan bir durumun gelişmekte olduğu düşüncesinde birleşiyor. Şirketler, yasal veya itibari tehlikelerden endişelenerek deniz kaynaklı Rus ham petrolünü teslim alma riskini göze alma konusunda daha az istekli hale geliyor. Analistler, Shell'in son dönemde Rus petrolünden yüksek indirimli bir kargo satın alma kararının ardından gelen halkla ilişkiler tepkisinin diğer olası alıcılar için bir ders niteliği taşıdığını söyledi.

ABD yaptırımlarıyla birleşen bu kendiliğinden gelen yaptırım, daha ciddi bir sorun olmaya devam ediyor. Campbell, Rusya her ay dizel ve akaryakıt kargolarını göndermeye devam edemediği sürece, rafinerilerin faaliyetleri kısmak zorunda kalacağı için piyasalarda domino etkisini tetiklenebileceğini söyledi. Rus rafinerilerine yönelik talep kaybı, ülkenin petrol üreticilerinin üretimlerinin bir kısmını yavaşlatmaya veya azaltmaya zorlayabilir.

Peki sonra ne olacak?

Columbia Üniversitesi Küresel Enerji Politikası Merkezi Kıdemli Araştırma Uzmanı Richard Nephew, ABD ve İngiltere'den gelen yaptırımların kendi başlarına küçük bir etkisi olsa da, bunun altındaki asıl mesajın Beyaz Saray'ın enerji de dahil olmak üzere diğer yaptırımlarda daha da ileriye gitmeye istekli görünmesi olduğunu söyledi.

Obama yönetiminin İran'a uyguladığı yaptırımların hazırlanmasına da yardım eden Nephew, ABD yönetimi için  " ‘Bu bizim girmeye hazır olduğumuz bir alan’ diyorlar" ifadelerine yer verdi.

Petrol piyasası için bu haftaki olağanüstü fiyat artışlarını da açıklayan en büyük korku bu gerginliğin daha da tırmanması. Rusya Başbakan Yardımcısı Alexander Novak Pazartesi günü yaptığı açıklamada, ülkesinin "aynı yönde karar almak için her türlü hakka" sahip olduğunu söyleyerek ve Rus enerjisine büyük ölçüde bağımlı olan Avrupa için önemli bir kaynak niteliği taşıyan Kuzey Akım 1 boru hattı üzerinden sağlanan doğal gazın kesilebileceğini ima etti.

Danışmanlık firması Rapidan Energy Group’un Washington Başkanı Bob McNally, “Kartopu etkisi oluşma riskiyle karşı karşıya olduğumuzu düşünüyorum. Henüz birinci safhadayız. Daha da kötüye gitmeden biteceğini sanmıyorum” ifadelerine yer verdi.

Eski bir CIA analisti olan RBC Capital Markets Genel Müdürü Helima Croft, tıpkı Rusya’nın işgali nedeniyle insan kayıplarının göz ardı edilemeyeceği gibi Rus petrolüne yönelik ikincil yaptırım çağrılarının göz ardı edilmesinin de zorlaşabileceğini söyledi.

Croft açıklamasında “Çin ve Hindistan'daki rafineriler bile Rus petrolü alsalar da almasalar da fayda-maliyet analizi yapmak zorunda kalıyorsa, işler ciddileşiyor demektir” ifadelerine yer verdi. Analist Almanya ve diğer büyük ithalatçıların da "zor durumda" kalabileceklerini söyledi.

Analist, “Egemen bir devletin işgal edilemeyeceğini Avrupa’daki savaş sonrası düzenin parçalanamayacağını göstermek için ödemeye hazır olduğunuz bedel nedir?” sorusunu sordu.

Fiyatlar daha ne kadar yükselebilir?

Rus petrollerinin piyasadan kaybı ne kadar büyük olursa, petrol fiyatı da o kadar yüksek olacaktır. Piyasalardaki belirsizlikler fiyatların 2008’deki 147 dolar zirvesini geçerek varil başına 200 dolara yaklaşabileceği beklentisini artırdı.

Aynı zamanda Rusya'nın eski enerji bakanı olan Novak, Pazartesi günü, Avrupa'nın Rusya'nın ham petrol ithalatını yasaklamada ABD'yi izlemesi halinde petrolün varil başına 300 dolara ulaşabileceği konusunda uyardı.

Bank of America analistleri, Rus petrolüne uygulanan geniş bir ablukanın "neredeyse 1979 Petrol Krizi ile eşdeğer bir arz şokunu tetikleyeceğini" söylediler. Söz konusu kriz Batılı ülkelerde büyük ekonomik sonuçlar doğurmuştu. Analistler fiyatların bu senaryoda varil başına 200 dolara yükselme ihtimali olduğunu belirtiyorlar.

Danışmanlık şirketi FGE'nin Petrol Talebi Başkanı Cüneyt Kazokoğlu, 1979'a benzer bir arz şokunun dünyayı "şiddetli küresel durgunluğa" sebep olabileceğini söyledi.

ABD'li veya diğer üreticiler herhangi bir adım atabilir mi?

Biden yönetimi son haftalarda küresel petrol piyasasını beslemek için arayışlarda bulunuyor. Yerli üreticilerin sondajlarını artırmak için teşvik eden ABD yönetimi arzı artırmak için OPEC+ üyelerine lobi yapıyor. ABD aynı zamanda yaptırım uygulanan İran ve Venezuela ham petrolünü serbest bırakmak için potansiyel anlaşmaları zorluyor ve stratejik petrol stoklarını da piyasaya salıyor.

Geçen hafta ABD’nin acil durum stratejik petrol depolarından 60 milyon varil petrolün serbest bırakıldığını duyuran ABD Uluslararası Enerji Dairesi, fiyat rallisini bastırmak için daha fazla arzın gelebileceğinin sinyallerini verdi.

Croft, önemli miktarda yedek üretim kapasitesine sahip tek OPEC üreticisi olan Suudi Arabistan'ı çok daha fazla ham petrolü piyasaya salma konusunda ikna etmek için Biden yönetiminin önce krallıkla ilişkilerini düzeltmesi gerektirebileceğini söyledi.

Analistler tüm bu çabalara rağmen yine de Rusya'nın küresel petrol piyasalarındaki etkisinin hızlı bir şekilde değiştirilmesinin neredeyse imkansız olacağı anlamına geliyor. Zira Rusya dünyanın en büyük üçüncü petrol üreticisi ve en büyük petrol ihracatçısı konumunda olan bir ülke.

Goldman Sachs Analisti Damien Courvalin, "Bu çatışma süreci ve petrol kıtlığının çözümü konusundaki belirsizlik benzeri görülmemiş boyutta" açıklamasında bulundu.

Amerika'nın kaya gazı petrol üreticileri, artan fiyatları hafifletmek için potansiyel kısa vadeli tedariklerin bir başka kaynağı olarak öne çıktı. Ancak sektör yöneticileri Amerika'nın kaya gazından sağlanabilecek bir yara bandının hızlı bir çözüm oluşturma ihtimalinin olmadığını söylüyor.

ABD'nin en büyük kaya gazı üreticilerinden olan ConocoPhillips'in CEO’su Ryan Lance, "Sektör olarak geri dönüşleri gözden kaçıramayız ve unutmayın ki bugün başlangıç olarak ne yaparsak yapalım gelecek 12 ila 18 ay içerisinde üretim sağlayamayız. Yani gelecek birkaç yılda neler olduğunu öngörebilmeniz için gerçekten kristal bir küreye ihtiyacınız var" dedi.

Daha uzun vadeli çözümler

Temiz enerji destekçileri, oluşan son krizin ve hızla artan fiyatların Batılı ülkeler için Putin'inki gibi rejimleri zenginleştiren fosil yakıtlara olan bağımlılıklarını sona erdirmek konusunda yeni bir sebepler ortaya koyduğunu savunuyorlar.

ABD’nin Massachusetts eyaletinden Demokrat Senatör Ed Markey, "Şu anki durum fosil yakıtlı çatışmalara bir daha asla ortak olamamak için yerel temiz enerjiye acil geçiş ihtiyacını ilan eden açık bir çağrıdır" dedi.

ABD 2022 petrol fiyat tahminini revize etti

Savaş nasıl biter? İşte çok konuşulan 5 kritik senaryo!

Avrupa'da doğalgaz fiyatları geriliyor

Petrol ve borsaların seyri

Petrol krizinin kazananı Buffett oldu

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.