Piyasalar teröre neden tepkisiz?

Çok sevimsiz olsa da şu sıralarda yatırımcıların kendilerine sorduğu soruların başında piyasaların terör saldırılarına neden negatif tepki vermediği geliyor. Charles Schwab tarafından hazırlanan ve endekslerin saldırılardan ne kadar süre sonra toparlandığını gösteren bir çalışma ortalama 2,8 haftaya işaret ediyor. Birkaç ana olayı çıkardığınızda çok daha kısa bir süreden bahsettiğimizi görebiliyoruz. Biraz daha akademik bir çalışma ise Sanjay Kumar ve Jiangxia Liu tarafından önceki yıllarda yapılmıştı. Bu çalışmaya göre, ki bazı noktalar mantık yürütülerek de bulunabilir, saldırıların etkili olup olmaması çeşitli unsurlara dayanıyor:

*Terör saldırılarının yarattığı doğrudan finansal kayıplar genelde küçük oluyor ve hemen hiçbir saldırı temel finansal durumu etkileyecek kadar büyük değil. Büyük saldırıların etkisi ise ülkenin GSYH'sine bağlı. Gelişmiş ekonomi ve borsalarda bu nedenle büyük bir satış söz konusu olmuyor.

*Büyük ekonomilerde saldırılar terör ile savaşmak için yeni kaynak ihtiyacı yaratmıyor. Sadece belirli sektörlerden terör odaklı sektörlere bir kayma oluyor. Küçük ekonomilerde ise gelişmeye yönelik kaynaklar azalıyor ve dış yatırım büyük ekonomilere kaçıyor.

*Büyük ekonomilere olan bir saldırı küçük ekonomileri daha fazla etkileyebiliyor. Ticaret kanalı üzerinden bakıldığında, ABD'ye olan bir saldırının etkileri Hindistan üzerinde daha etkili olurken Hindistan'da yaşanan bir saldırı ticaret kanalı üzerinden ABD'yi etkilemiyor. Çalışma küçük ülkelerin borsasında yüzde -2,5'lik bir etki öngörüyor.

*11 Eylül sonrasında ise saldırıların borsalar üzerindeki etkisi daha artıyor ve altı günlük dönemde ortalama kayıp yüzde 0,12'den yüzde 0.70'e yükselmiş. Bu tarih, terör saldırılarının kalıcı olabileceğinin anlaşılması ile değerleme modellerine girmeye başladığı tarih olabilir. Ancak bu aynı zamanda söz konusu saldırıların sürpriz etkisinin de giderek kaybolmaya başladığını ve piyasaları etkilemediğini de gösteriyor olabilir.

*Bir başka çalışma ise Pearl Harbour saldırısında Dow Jones'un yüzde 2,75 düşerken 11 Eylül'de yüzde 7,14 düşmesine dikkat çekiyor.

*Ancak bankacılık sistemi daha sağlam olan veya daha hızlı desteklenen ABD'de saldırı neticesinde sektör genel piyasadan daha az düşerken diğer ana ekonomilerde bankacılık çok daha fazla değer kaybediyor. Bu nedenle ABD'de toparlanma da daha hızlı oluyor. 2008 krizi terör saldırısı olmasa da bugün ABD'nin görece toparlanmış olması da aynı dinamik kaynaklı. Maalesef terör saldırılarında da endekslerin tepkisi ve sonrası finansal sektörün ağırlığı/sağlığına bağlı.

Şu ana kadar terör saldırılarında tüketicilerin harcamalarını kalıcı kısmaktan ziyade ertelediğini gördüğümüz için borsalarda kalıcı bir düşüş olmadığı görüşü de var. Ancak içinden geçtiğimiz dönemde hem global saldırıların artması tüketici yaklaşımını değiştirebilir hem de saldırıların "politik etkisi" konusu daha önce bu kadar öne çıkma potansiyeline sahip değildi. Nitekim Belçika saldırısı Trump/Cruz veya Le Pen gibi liderler/partileri daha da öne çıkarırken Brexit konusunu da etkileyecek güce sahip. Zaten pounda olan etkisini hemen görüyoruz. Toparlarsak piyasaların bu konuyu fiyatladığı üç ana dönem olduğunu düşünüyorum:

* 11 Eylül öncesi - son derece düşük bir fiyatlama

* 11 Eylül sonrası - ilk etki çok yüksek, daha sonra "bilinen" riskler arasına girdiği için etkisi düşük

* İçinden geçtiğimiz dönem; yani siyasete doğrudan yansıması ile etkinin insani ve finansal kayıpların çok ötesine geçebileceği dönem. Brexit bu risklerin en yakın olanı. Ardından ABD seçimleri (ABD'de bir saldırı olması durumunda politika ne yöne evrilir?) ve 2017yümda Avrupa ülkelerinde seçimler geliyor. Bu dönemde "fiyatlanmadı" değil "henüz fiyatlanmadı" demek daha doğru olacaktır.

Fortune Dergisi-Şant Manukyan

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.