Petrol piyasasında asıl sorun talepte değil arzda

BORSAGUNDEM.COM - DIŞ HABERLER SERVİSİ

Dünya petrol piyasasında yaşananlar endişe verici bir boyut kazanıyor. Petrol fiyatlarındaki belirgin düşüş birçok ülke ekonomisini kazanç kaybı anlamında tehdit ederken, talep ve arza yönelik müdahaleler de sorunun ciddiyetini ortaya koyuyor.

Borsagundem.com’un derlediği bilgilere göre, petrol piyasasında yaşanan çalkantının ve fiyatlardaki belirgin düşüşün yumuşayan talepten kaynaklandığı kabul ediliyor. Ancak gerçek, çok daha farklı olabilir.

Petrol karaborsasında patlama

Bloomberg’den Javier Blas’ın haberine göre, geleneksel sağduyuya sahip tedarikçiler, geçen yılın sonlarından bu yana petrol fiyatlarında yaşanan yüzde 25'lik düşüşün, yavaşlayan ekonomilerdeki yumuşayan talepten kaynaklandığını düşünüyor. Ancak bu tespit gerçeklerden tam anlamıyla uzak ve yanıltıcı olabilir.

Petrol piyasasında asıl sorun talep tarafında değil; petrol piyasasındaki sorun çok fazla arzdan kaynaklanıyor. Şöyle ki, paradoksal olarak, beklenmedik üretimin neredeyse tamamı Batı yaptırımları altındaki Rusya, İran ve daha az ölçüde de Venezuela gibi OPEC+ ülkelerinden geliyor. Basitçe söylemek gerekirse, petrol karaborsasında patlama yaşanıyor. Moskova, Karakas veya Tahran'dan ham petrol satın alacak kişinin iştahı ve midesi varsa, variller orada; hatta oldukça da indirimli fiyatlara sunuluyor.

Örneğin İran petrol üretimi, tıpkı Tahran'ın nükleer programını hızlandırması ve yerel muhalefete yönelik baskıyı yoğunlaştırmasıyla, geçen ay, 2020 yılı ortasına göre yaklaşık yüzde 50 oranında artışla dört yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Petrol tüccarlarının belirttiğine göre bu petrolün çoğu, farklı kisveler altında Çin'e gidiyor ve genellikle Malezya menşeli olarak yeniden markalanıyor.

Dizel talebinde daralma

Aylık karşılaştırmalı arz ve talep dengeleri yayınlayan Paris merkezli Uluslararası Enerji Ajansı'ndan (International Energy Agency - IEA) alınan veriler de büyük resmin görülmesini sağlıyor.

Altı ay öncesine kıyasla, IEA, 2023 küresel petrol talebi tahminini günde yaklaşık 400.000 varile yükselterek günlük ortalama 102 milyon varille rekor bir talebe işaret ediyor. Bu noktayı iyi anlamak gerekiyor: Fed ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) faiz oranlarını yükseltirken ve Wall Street bir durgunluk öngörürken bile, petrol talebi görünümü güçleniyor.

Belki de IEA aşırı iyimser ve petrol talebindeki büyüme yavaşlayacak. Ancak tahminler, iş döngüsüne en çok maruz kalan yakıt olan dizel için şimdiden kötümser bir görünümü gösteriyor. IEA'nın bu yıl petrol tüketiminde günde 2,2 milyon varillik bir artışa ilişkin mevcut tahmini, küresel dizel talebinin daralacağı görüşüne rağmen geliyor.

Tüketim öngörüleri yükseliyor

Şu anda, petrol piyasası Washington'daki siyasi ve ekonomik iniş ve çıkışlara çok hassas şekilde hareket ediyor. Bunda, elbette, ABD’nin hala dünyanın en büyük petrol tüketicisi olmasının ve dünya çapında pompalanan her 10 varilden ikisini tüketmesinin etkisi bulunuyor. Ama petrol piyasası ABD’den ibaret değil. ABD’nin petrol tüketimindeki liderliğinin son yıllarda önemli ölçüde daraldığı ve 2023'te Çin ve Hindistan'ın günde ortalama 21,4 milyon varillik toplam tüketimle ABD'nin günde ortalama 20,3 milyon varillik tüketimini geride bırakması bekleniyor.

Gelişmekte olan dünyada güç oldukça önemli bir unsur olarak kabul ediliyor. IEA Piyasa Başkanı Toril Bosoni, “Özellikle Asya'da çok güçlü bir talep görüyoruz. Çin'deki toparlanma beklenenden daha hızlı ve güçlü oldu. Bu, küresel ekonomi için öngördüğümüz türden bir ekonomik kasvet ve endişe dalgasıyla çelişiyor” şeklinde konuşuyor.

Petrol boğaları ve daha yüksek fiyatlar isteyen Suudi Arabistan gibi ülkeler için ise asıl sorun, yaptırım uygulanan üreticilerdeki arz ve nakit ihtiyacı. Son altı ayda ise IEA, 2023 yılındaki Rusya, İran ve Venezüela petrol üretimine ilişkin tahminini günde toplam 1,3 milyon varil artırarak yıllık bazda ortalama 14,3 milyon varile yükseltmiş durumda.

Batı’nın asıl amacı ne?

Talepte olduğu gibi, arz görünümünde de riskler bulunuyor. Belki de IEA, Rusya'nın fazladan ham petrol pompalama yeteneği konusunda aşırı iyimser davranıyor. Ancak bir yıldan uzun bir süre önce Ukrayna'yı işgal ettiğinden beri IEA, Moskova hakkında zaten fazlasıyla kötümser. Örneğin bir yıl önce IEA, Rusya petrol üretiminin 2023'te günlük ortalama 8,71 milyon varile düşeceğini tahmin etmişti. Nisan ayında Rusya günde yaklaşık 10.93 milyon varil üretti. IEA'nın şu anda beklediği gibi, yıllık bazda günde ortalama 10,73 milyon varile ulaşması için Rus petrol üretiminin düşmesi gerekiyor. Bunda Moskova'nın petrol üretimini kısma sözü vermesi etkili olmuş olabilir ancak Rusya’nın şu ana kadar herhangi bir kesinti gerçekleştirmediği ve daha düşük fiyatlar nedeniyle kaybettiklerini, hacimle telafi etmeye çalışarak istediği zaman petrol üretmeye devam etmesi de bir olasılık olarak karşımızda duruyor.

Peki Rusya, Venezuela ve İran'dan gelen ekstra arz, Batı yaptırımlarının işe yaramadığının bir işareti mi? Bu sorunun cevabı ‘Hayır.’ Bu, Moskova, Tahran ve Karakas'ın petrol satabileceği anlamına gelse bile, yaptırımların petrol piyasasını iyi durumda tutmaya öncelik verdiğinin de bir işareti.

Özetle, sözde haydut petro-diktatörlere zarar vermek için yaptırımlar kullanmaktan bahseden Batılı politikacıları görmezden gelmek gerekiyor olabilir. Görünen o ki, Batı’nın asıl amacı enflasyonu düşürmek. Şimdilik ise bu stratejinin işe yaradığı görülüyor. Petrol talebindeki artışın muhtemelen hızlanacağı yaz aylarında bu stratejinin hala işe yarayıp yaramayacağı ise henüz belli değil.

Rusya'nın petrol ve gaz gelirleri planların altında kaldı

Petrolde 'ABD ve Çin' düşüşü

Hindistan'dan AB'yi kızdıracak 'Rus petrolü' yorumu

IEA küresel petrol talebi tahminini revize etti

Petrolde 'ABD'nin petrol rezerv planı' yükselişi

ABD, stratejik petrol rezervi için 3 milyon varil petrol satın alacak

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.