Kürt petrolünde Bağdat devre dışı

Irak’ta merkezi hükümet ile Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) arasında petrol satışları konusunda varılan anlaşma çökme noktasına geldi. Merve Erdil'in Hürriyet'te yer alan haberine göre Erbil, Bağdat’a bağlı Irak Milli Petrol Şirketi’ne (SOMO) petrol teslim etmeyi durdurdu ve ihraç edilen petrolü kendisi satmaya başladı.

IKBY Başbakanı Neçirvan Barzani, daha önce, merkezi hükümetin bütçedeki paylarını göndermemesi halinde bölgelerindeki petrolü Bağdat’tan bağımsız satabileceklerini açıklamıştı. Konuya yakın kaynaklar, Erbil’in her ay Bağdat’tan 1 milyar dolar civarında para almayı beklerken, SOMO’ya teslim ettiği petrol karşılığında ortalama 400 milyon dolar gibi bir para aldığına işaret ederek, “Beklentileri 1 milyar dolardı. ‘Ürettiğimizi satarsak, ayda 800-900 milyon dolar eder, kendi yağımızda kavruluruz’ diye düşünüyorlar” dedi. Anadolu Ajansı’nın haberine göre ise Irak Parlamentosu Doğalgaz ve Petrol Komisyonu Başkanı Arez Abdullah, “Kürdistan bölgesi, 1 Temmuz’dan itibaren Irak Milli Petrol Şirketi’ne (SOMO) petrol teslim etmedi. Üretilen ve ihraç edilen petrolün tamamını Erbil yönetimi sattı” dedi.

ANLAŞMA TIKANDI

Bağdat ve Erbil arasında, Irak petrollerinin ihraç edilmesi ve gelirlerinin paylaşımı konusunda varılan anlaşma yine çatırdıyor. IKBY, Ceyhan’da Irak Milli Petrol Şirketi’ne (SOMO) teslim etmesi gereken petrolü bağımsız olarak kendisi satmaya başladı. Bu bilgiler, IKBY Petrol Bakanlığı’nın yayınladığı aylık ihracat raporunda da göze çarpıyor. Ceyhan’dan yapılan ihracat rakamlarına günlük olarak yer verilen raporda, haziran ayında SOMO’ya yalnızca 10 gün petrol teslim edildiği görülüyor. Irak Parlamentosu Doğalgaz ve Petrol Komisyonu Başkanı Arez Abdullah, “Kürdistan bölgesi, 1 Temmuz’dan itibaren Irak Milli Petrol Şirketi’ne (SOMO) petrol teslim etmedi. Üretilen ve ihraç edilen petrolün tamamını Erbil yönetimi sattı” diyor. Ortaya çıkan yeni duruma göre Erbil ile Bağdat arasında yapılan petrol anlaşmasının bir anlamı kalmadığını savunan Abdullah, “Parlamentoda, Irak Petrol Bakanlığı ve Kürdistan Bölgesi Doğal Kaynaklar Bakanlığı’ndan bir araya gelerek bu sorunu çözmelerini talep ettik” diye konuşuyor.

ÜÇ AYAKLI ANLAŞMA

Konuya yakın bir kaynak, Bağdat ve Erbil’in 2 Aralık’ta yaptıkları anlaşmanın üç ayak üzerinde oturduğunu ifade ederek, bunları şöyle sıralıyor:

1-IKBY her gün SOMO’ya Ceyhan’da 550 bin varil petrol teslim edecekti. Bunun 250 bin varili kendi bölgesindeki üretim, 300 bin varili Kerkük’teki üretimden gelecekti. 
2-IKBY, teslim ettiği petrol karşılığında petrol gelirlerinden yüzde 17 pay alacaktı. 
3-Bir defalık olmak üzere IŞİD’le mücadele ediyor diye Peşmerge’ye 1 milyar dolar ödenecekti.

Bağdat alarm verdi

Bu arada Fehim Taştekin'in haberine göre Bağdat hükümeti, Erbil yönetiminin Türkiye üzerinden bağımsız petrol satışına başlamasını “bağımsız Kürdistan” yolunda bir adım olarak niteleyip alarm verdi. Mayısta IKBY’nin doğrudan sattığı petrolün oranı yüzde 22 iken haziranda bu oran yüzde 74’e (günlük 421 bin varil) çıktı. Haziranda SOMO’nun kontrolünde günlük satılan petrol ise 149 bin varille sınırlı kaldı. IKYB Hükümeti Sözcüsü Sefin Dizayi’ye göre Bağdat ocaktan mayısa kadar tahakkuk eden 5 milyar dolarlık paydan sadece 1.8 milyar dolarını Erbil’e transfer etti. Türkiye ile IKBY 2013’te petrolün Ceyhan Limanı’ndan satışı konusunda bir anlaşma yapmıştı. IKBY yönetimi anlaşmanın 50 yıllık olduğunu belirtirken Ankara da 2014 başında başlayan sevkiyattan elde edilen gelirin Halkbank’ta bir hesapta tutulduğunu kaydetmişti. Ekim 2014’e kadar hesapta biriken para 700 milyon dolardı.  

Irak’ın geleceği oldukça bulanık

IRAK, bir yandan IŞİD ile mücadele ederken, bir yandan da giderek tırmanan mali krizle boğuşuyor. Bu sorunlara ilaveten, petrol gelirleri konusunda yaşanan fikir ayrılıklarını bir türlü tam anlamıyla çözemiyor. Bu da ülkenin geleceğine yönelik ciddi soru işaretlerini beraberinde getiriyor. Erbil ve Bağdat’ın Aralık 2014’te vardığı anlaşma, Kürdistan Bölgesi’nin, Kerkük petrolü dahil günlük 550 bin varil petrolü Irak üzerinden ihraç etmesini hükme bağlıyordu. Anlaşmaya göre, bunun karşılığında Merkezi Irak Hükümeti’nin de Kürdistan Bölgesi’nin yüzde 17’lik bütçe payını göndermesi gerekiyordu.Bir yetkili, “Irak bölünmüş vaziyette” yorumunu yapıyor. Buna karşılık, Kürtlerin bağımsız petrol satışına yönelik Bağdat’tan henüz resmi bir açıklama yapılmadığı, IKBY yetkililerinin ise temkinli olduğuna dikkat çekiyor.

Hayatta kalma hamlesi

ERBİL ve Bağdat arasındaki anlaşmanın esas omurgasını işte bu üç prensibin oluşturduğuna işaret eden söz konusu kaynak, şöyle konuşuyor: “Bu yazılı bir anlaşma değildi. Irak’ta bütçe kanunu geçtiğimiz Mart’ta kabul edildi ve anlaşma bütçe kanununa yansıtıldı. Kürtler, geçtiğimiz Ocak-Mart arası dönemde SOMO’ya verdiği petrol miktarını artırdı. Ancak ortalaması 550 bin varil değildi. IKBY’nin beklentisi ayda 1 milyar dolar ödeme iken, Ocak’ta 250 milyon dolar, Şubat’ta 300 milyon dolar, Mart’ta ise 400 milyon dolar ödendi. Kürtler, Bağdat’ı anlaşmaya uymamakla suçladı, Bağdat ise Kürtlere ‘Yeterli petrol vermiyorsun’ dedi. Kürtler, 550 bin varil/gün teslimatı yıl ortalamasında tutturacağını söyledi. Nisan ve mayıs aylarında 550 bin varilin üzerinde petrol Ceyhan’da SOMO’ya teslim edildi. Fakat Bağdat, buna karşılık iki ay için 400’er milyon dolar ödedi. Bunun üzerine Kürtler, ‘Anlaşmayı bozmak istemiyoruz fakat bunun koşulu da ayda 1 milyar dolarımızı vermeniz. Buna uymazsanız başka seçenekleri değerlendiririz’ mealinde açıklamalar yaptı. Haziran ayından itibaren Ceyhan üzerinden bağımsız satışlara başladılar. ‘Ürettiğimizi satarsak, aylık 800-900 milyon dolar eder, kendi yağımızda kavruluruz’ diye düşünüyorlar. Kürtlerinki aslında bir ‘survival’ (hayatta kalma) hamlesi. Bir taraftan IŞİD ile savaşacaksın, bir taraftan maaş ödeyemeyeceksin, bir taraftan petrol şirketlerine ödeme yapamayacaksın.”

Dizayi: Türkiye engel olmayacak

RUDAW’ın haberine göre, Kürdistan Bölgesi Hükümeti Sözcüsü Sefin Dizayi, bağımsız petrol ihracına yönelik “Bu adımı Kürdistan Bölgesi’ndeki ekonomik krizin çözümü için attık. Halkın maaşlarının artık gecikmemesi için atıldı bu adım” diyor. Dizayi, Türkiye Hükümeti’nin petrol anlaşmasına bağlı kalacağına dair Kürdistan Bölgesi’ne güvence verdiğini ve doğrudan petrol satışına engel olmayacağını bildirdiğini söylüyor.

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.