İsrail'in nükleer anlaşmayı ihlal ettiğini ABD 40 yıl örtbas etti

"ABD'nin uydusu 22 Eylül 1979'da nükleer silah denemesi yapıldığını saptadı. Uzmanlar failin İsrail olduğunu belirledi. Bunun Mısır-İsrail barış anlaşması ve ABD-Rusya silah kontrolü anlaşmasını olumsuz etkileyeceği düşünen Carter yönetimi sustu" diyen Foreign Policy, İsrail'in nükleer anlaşmaları ihlalini 40 yıl sonra gözler önüne serdi.

İsrail'in nükleer silah sahibi olduğu da nükleer silah denemesi yaptığını da herkesin malumu, ama Yahudi devleti bunu asla resmen açıklamadı. ABD'nin Vela6911 isimli uydusunun 22 Eylül 1979'da Güney Atlantik üzerinde saptadığı çifte parlamanın İsrail'in nükleer silah denemesinden başka bir şey olmadığını teyit eden Foreign Policy dergisi, dönemin Başkanı Jimmy Carter'ın failin İsrail olduğunu adı gibi bilmesine karşın, Yahudi devletinin tarafı olduğu Kısmi Nükleer Deneme Yasağı Anlaşması'nı (PNTBT) ihlal ettiğini kamuoyundan sakladığını yazdı. 

Uydu görüntüsü üzerine Carter yönetimi Beyaz Saray'da acil toplantı düzenledi. Güney Atlantik'te ne olmuştu ve kim yapmıştı? Başzanlılar gizli nükleer silah programı yürüten ve işbirliği yapan İsrail ile Güney Afrika'daki ırkçı rejimdi. 

Her iki ülke de PNTBT'ye taraftı. 22 Eylül 1979'daki vaka ise hem PNTBT'nin hem de ABD'nin silahsızlanma önlemlerinin ihlali demekti. Yani ihlalci ülkeye yaptırım uygulanması ve silah desteğinin kesilmesi gerekiyordu.

Ama fail hiçbir zaman açıklanmadı, olay tarihin tozlu sayfalarında unutulmaya bırakıldı.

40 yıl sonra Foreign Policy dergisi, geniş çaplı bir araştırma yürüterek gizliliği kaldırılmış belgeleri, eski yetkililerin yeminli ifadeleri, bilimsel-akademik analizleri biraraya getirdi ve kanıtların şüpheye yer bırakmayan şekilde İsrail'i gösterdiğini duyurdu.

22 Eylül 1979'da ABD Başkanı Carter günlüğüne şöyle yazdı: "Güney Afrika'nın bölgesinden nükleer patlama işareti geldi - Güney Afrika ya da İsrail'in denizde gemi kullanarak yaptığı denemeden başka bir şey olamaz."

Güney Afrika'nın 1600 km güneydoğusundaki Prens Edward Adaları'ndaki sıfır noktasından toplanan radyoaktif serpinti içindeki radyoaktif iyot-131 daha sonra Avustralya'nın batısındakş koyunların tiroitlerinde bulundu. ABD'nin Denizcilik Araştırma Laboratuvarı'nın hidroakustik verileri de gerçekten nükleer patlama olduğuna işaret ediyordu. 

Ancak Carrter yönetimi soruşturmayı kamuoyuna açıklamak yerine olayı örtbas etmeyi tercih etti. 

Beyaz Saray uydu verisini önemsememeye ve belirsizlik yaratacak şekilde suyu bulandırmaya yönelik halkla ilişkiler stratejisi yürüttü. 

Carter’ın bu olayı tartışmak için üç kez toplanmış bilimsel danışmanlar heyeti, Mayıs 1980'de, '22 Eylül 1979 sinyalinin muhtemelen nükleer patlamadan kaynaklanmadığına dair bilimsel görüşe vardığı' sonucunu açıkladı. 

1980'in ortasına gelindiğinde Beyaz Saray Denizcilik Araştırma Laboratuvarı'nın olayla ilgili 300 sayfalık raporunu gizli kategorisine sokarak erişimden kaldırdı. 

Resmen örtbas politikası yürütülürken Carter 27 Şubat 1980'de günlüğüne şöyle yazıyordu: "Bilim insanlarımız arasında İsrail'in gerçekten Afrika'nın güney ucuna yakın nükleer deneme patlaması yaptığı inancı giderek büyüyor."

Bugüne dek 1979'da nükleer silah denemesi yaptığını açıkça kabul etmemiş olan İsrail, Foreign Policy'nin haberiyle ilgili de yorum yapmadı. 

Foreign Policy'ye göre 1977'den 1981'e dek başkanlık yapan,  2002 yılında Nobel Barış Ödülü'ne layık görülen Carter'ı örtbasa iten pek çok etken vardı: 4 Kasım 1980 başkanlık seçimine giderken Rusya ile Kapsamlı Nükleer Deneme Yasağı Antlaşması (CTBT) dahil nükleer silahların kontrolü ve nükleer silahsızlanma çabalarına ABD halkının güvenini sarsabilirdi. Pakistan'a nükleer teknoloji edindiği için yardımları kesme politikasını sorgulamaya açabilirdi. İsrail'i suçlayan ABD'nin desteğini geri çekmesi gerekirdi. Bu da 1978'de Mısır ile İsrail arasında imzalanan Camp David Barış Anlaşmalarını tehlikeye sokardı. ABD'deki İsrail yanlısı seçmenlerin desteğinin kaybedilmesine yol açardı.

Foreign Policy'nin haberini yazanlardan biri olan Middlebury Uluslararası Araştırmalar Enstitüsü profesörü Avner Cohen, Haaretz gazetesine verdiği demeçte, olaydan 40 yıl sonra bunun bir nükleer silah denemesi ve yapanın da İsrail olduğu yönünde bilimsel ve tarihsel konsensüs oluştuğunu belirtti. Carter resmen onaylamış olsun ya da olmasın örtbas politikasının icra edildiğini vurgulayan Cohen, 40 yıl sonra hala bununla ilgili belgelerin büyük çoğunluğunun gizli kategorisinde tutulduğuna ve çok azının yayımlandığına dikkat çekti. 

Büyük çaplı nükleer silah üretimine 1967 Arap İsrail Savaşı'nın ardından geçtiği sanılan İsrail, Ortadoğu'da nükleer silah sahibi tek ülke. Cephaneliğinde uçaklar, denizaltılardan fırlatılan güdümlü füzeler ve Eriha 3 kıtalararası balistik füzelerden atılabilecek 80 ile 400 arasında nükleer savaş başlığı olduğu tahmin ediliyor. Ancak resmi politikası, nükleer silahlı güç olduğunu ne teyit ne de yalanlama yönünde. 

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.