​İsrail ‘gaz’lıyor, Türkiye ne yapacak?

Rusya krizinin yaşandığı bir dönemde, 2010’da 9 Türk’ün öldürüldüğü Mavi Marmara baskını nedeniyle Ankara’nın ilişkilerinin donduğu İsrail ile normalleşme sinyalleri gelmeye devam ediyor. Gizem Acar'ın Milliyet'teki haberine göre bu gelişmenin arkasındaki nedenlerden biri de, İsrail’in sahip olduğu doğalgaz. Ancak İsrail’de bir yıldır doğalgaz alanlarına ilişkin büyük bir bürokratik kriz yaşanıyor. Hatta konu dün, muhalefet tarafından Anayasa Mahkemesi’ne bile taşındı.

Uçak krizi sonrasında Rusya ile gerilen ilişkiler ve bu ülkeden alınan doğalgaz konusundaki endişeler, enerji alternatifi yaratmak isteyen Türkiye’yi İsrail’e doğru yaklaştırırken, İsrail’de de, Zorlu Enerji’nin yanı sıra Turcas-Enerjisa konsorsiyumunun ilgilendiği söz konusu doğalgazla ilgili tartışma ve gelişmeler yaşanıyor. Nitekim her iki Türk girişiminin de, gazın Türkiye’ye getirilmesi için Levithian Konsorsiyumu ile görüştüğü belirtiliyor.

120 milyar dolar

İsrail’in önemli kaynakları olarak gösterilen Tamar doğalgaz alanı 2009’da, Leviathan doğalgaz alanıysa ise 2010 yılında keşfedilmişti. Amerikan Noble Enerji şirketi ve İsrailli ortakları Delek Group tarafından işletilen Tamar, İsrail’in iç elektrik ihtiyacının yarısını karşılıyor. Tamar’dan iki kat daha büyük ve 120 milyar dolar değerinde olduğu düşünülen Leviathan’ın ise ihracat için kullanılması planlanıyor. 
İsrail Parlamentosu, bu yılın ağustos ayında Leviathan alanının işletmesinin de Noble Enerji ve Delek ortaklığındaki konsorsiyuma verilmesini öngören anlaşmayı onayladı. Ayrıca anlaşmayla, 2025 yılına kadar doğalgaz endüstrisine mali ve regülasyon konusunda kolaylık sağlanacaktı. Ancak İsrail’in Rekabet Kurumu niteliğindeki “Tekel Komisyonu”, anlaşmayla Noble ve Delek’in tekel olacağını belirterek itiraz etti.

Bakan istifa etti

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ise söz konusu komisyonu bertaraf etmek için ilginç bir yol seçti. İsrail’in “Kısıtlayıcı Ticaret Uygulamaları” yasasının 52’inci maddesine göre kabine, ‘ulusal güvenlik’ söz konusu olduğunda Tekel Komisyonu’nun kararlarını geçersiz kılabiliyor. 
Netanyahu, enerji kaynaklarının olası bir saldırıda kesilmesini engellemek amacıyla çeşitlendirilmesi gerektiğini belirterek, doğalgaz anlaşmasının “ulusal güvenlik” kapsamında değerlendirildiğini açıkladı. Doğalgaz, ekonomi bakanlığı’nın sorumluluğunda olduğu için bakanın 52’inci maddeyi işletmesi gerekiyordu. 
Ancak Ekonomi Bakanı Aryeh Deri, Tekel Komisyonu’nun otoritesini çiğneyemeyeceğini belirterek karşı çıktı. Baskılara dayanamayan Deri, kasım ayında istifa etti. Kabinede Dışişleri Bakanlığı’nı bünyesine alan Başbakan Netanyahu, Ekonomi Bakanlığı’nın başına da kendisini getirdi. Böylece İsrail tarihinde ilk kez 52’inci madde işletilmiş oldu.

Davası şubatta

Netanyahu, önceki gün düzenlenen törenle resmen Noble ve Derek ile Leviathan için anlaşma imzaladı. Aynı günün akşamında ise Türkiye ile normalleşme anlaşması basına sızdı. 
Ancak İsrail muhalefeti, Netanyahu’nun bu adımını Anayasa Mahkemesi’ne götürme kararı aldı. Sol görüşlü Meretz Partisi, dün resmen başvurusunu yaparken, ana muhalefet lideri İzhak Herzog’un da aynı yolu izlemesi bekleniyor. Mahkeme, Şubat 2016’da davaya bakmaya başlayacak. 
 
Bu yakınlaşma Zorlu’ya yaradı

İsrail’de enerji üretim yatırımları bulunan, bununla birlikte Levithian Konsorsiyumu ile bu ülkeden Türkiye’ye doğalgaz nakli ve boru hattı konusunda görüşmeler sürdürdüğü belirtilen Zorlu Enerji’nin hisseleri, Türkiye-İsrail ilişkilerinin normalleştirilmesine yönelik adımlar atıldığı haberleriyle bir ara yüzde 18’e kadar varan oranlarda prim yaptı. Zorlu Enerji’nin İsrail’deki enerji santralinde payı olduğunu belirtirken, ayrıca iki ülke arasında boru hattı yapımına dair planlar olduğu, Zorlu Enerji’nin de ilgilenen şirketler arasında bulunduğuna dikkat çekiyor. Uzmanlar, iki ülke ilişkilerinin düzeleceğine ilişkin beklentilerin, hisselere prim yaptırdığını vurguluyor.

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.