İran yaptırımının kalkması petrolü nasıl etkiler

Petrol şüphesiz, Latinler, ABD, Kanada, Kuzey Afrika, Körfez, Ortadoğu, Asya, İran, Rusya derken kıtalararası güç savaşının en büyük silahı. Üretimiyle, fiyatıyla tüm hesapları alt üst ediyor. Ve dünyanın gündeminden hiç düşmüyor. A1 Capital – Forex Koçu Araştırma Müdürü Kıvanç Vural da Borsagundem.com okurları için böylesine önemli bir konuda çarpıcı bir araştırmaya imza attı. İlk bölüme de “Petrolün suçu ne?” sorusuyla başladı… Şimdi de yeni bir soruyla karşınızda: İran petrolü piyasayı nasıl etkiler? İşte Kıvanç Vural’ın kaleminden “Petrolde Yıldız Savaşları”nda ikinci bölüm…
 
İRAN YAPTIRIMLARININ KALKMASI PETROLÜ NASIL ETKİLER?
 
Batı ve İran arasında imzalanan nükleer anlaşma sonrası İran üzerindeki petrol ihracatı yaptırımları 16 Ocak'ta resmen kaldırıldı. İran'ın petrol piyasası için ne kadar büyük bir oyuncu olduğunu şu basit istatistikle tekrar bir hatırlayalım; Venezuela, Suudi Arabistan ve Kanada'nın ardından İran kanıtlanmış petrol rezervleri bakımından dünya dördüncüsü.
 


Kaynak: ABD Enerji Enformasyon İdaresi (EIA)
 
Yaptırımların kalkması petrol piyasalarını nasıl etkiler sorusunun cevabı için ise önce bir yaptırımlar öncesi döneme dönelim. Yaptırımlar öncesi İran'ın petrol üretimi günlük 4 milyon varil civarındaydı ve bu 4 milyonun yaklaşık 2,5 milyonu her gün yurt dışına ihraç edilmekteydi. Yaptırımların uygulanmaya başlanması ise üretimi günlük 2,5 milyon varile ihracatı ise 1,1 milyon varile kadar düşürdü iki yıl içinde.
 
Yaptırımların ortadan kalkmasıyla İran hemen bir gecede tekrar üretim ve ihracat kapasitesini eski seviyelerine kadar çıkaramayacak tabii ki. İranlı yetkililerden gelen açıklamalara göre ilk aşamada günlük 300 bin ile 500 bin varil artacak ihracat ve eskiyen teknolojinin de yenilenme başlanmasıyla hem üretim hem ihracatı yaptırımlar öncesinden de yüksek seviyelere taşımak istiyor İran.
 
Bu aşamada İran Körfezi'nde bekleyen süper tankerlere dikkat çekelim. Bir kaç yıldır ihracata gelen kısıtlama nedeniyle üretim ve ihracat fazlası petrolünü İran Körfezi'nde süper tankerlerde saklıyor İran. Tankerlerde saklanan petrol miktarı 30 ile 50 milyon varil arasında değişiyor kaynaklara göre. Yani piyasaya çok kısa süre içinde sürülmek için bekleyen 30 - 50 milyon varil arası bir petrol kaynağından bahsediyoruz.
 
Hem ihracata gelen kısıtlamalar hem de düşen petrol fiyatları nedeniyle İran'ın petrol gelirlerinde son bir kaç yılda büyük bir gerileme var. IMF'ye göre 2012'de 118 milyar dolar civarında olan petrol ve gaz ihracatı geliri 2014'de 56 milyar dolara kadar düşmüş. Mali yapısını iyileştirmek için İran'ın elinden geldiği kadar petrol satmak isteyeceğini tahmin etmek çok zor değil. İran'ın da üyesi olduğu OPEC'in petrol üretimini kesmeyeceği bekleyenlerin önemli dayanaklarından biri de bu. Hem devlet maliyesini iyileştirmek hem de kaptırdığı piyasa payını geri almak için İran'ın üretimde kesintiye gitme fikrine sıcak bakma ihtimali sıfıra yakın gibi.
 
İran'ın bu politikası diğer bir OPEC üyesi hatta OPEC'in en ağır topu Suudi Arabistan'ın başta ABD'deki kaya gazı üreticileri olmak üzere rakiplerini saf dışı bırakmak için zarar etme pahasına petrol fiyatlarını aşırı düşük seviyelerde tutma politikasıyla da uyumlu aslında.
 
OPEC'in bu stratejisi şimdiye kadar işe yaramış gibi. Basit bir karşılaştırma yaparsak; iki sene önce ABD'de 1500 civarında petrol sondaj kuyusu varken bu sayı son gelen veriye göre 500 altına gerilemiş durumda. Diğer yandan OPEC üretimi ise iki sene önce günlük 30 milyon varilden 32 milyon varil üzerine kadar yükselmiş 2015 dördüncü çeyrekte. Yani kapanan sondaj kuyularının boşalttığı alanı kapmak için üretimi artırmış OPEC.
 
ABD'de kapanan bu sondaj kuyularının bu yıl içinde petrol arzını günde 500 bin varil düşürmesi bekleniyor. Fakat büyük ihtimalle yaptırımların kalkması sonrası İran ihracatı artırarak bu 500 bin varili geri koyacak piyasalara.
 
Yani İran'a yaptırımların kalkması zaten kötü bir dönem geçiren petrolün belki de en son isteyeceği şeydi. Son iki yıldır günlük 2 milyon varile yakın bir arz fazlasıyla boğuşan petrol piyasaları şimdi bir de İran petrolü için alıcı bulmak zorunda.
 
Şu ana kadar hep olan bitenlerden bahsettik ve petroldeki çöküşün sebeplerini anlamaya çalıştık. Düşüş artık sona mı eriyor? Önümüzdeki süreç için beklentiler ne? Arzda gerileme veya talepte iyileşme yaşanacak mı? Üçüncü bölümde artık biraz da petrolün geleceğinden bahsedeceğiz… 

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.