Futbol kulüpleri gelirlerini doğru yönetiyor mu?

Bu ay Türkiye'nin en önemli gündemlerinden biri, lig maçlarının yayın ihalesinden dolayı futbol olacak. 25 Kasım'da yapılacak ihale, gelecek sezondan itibaren maçların hangi kanalda yayımlanacağını belirleyecek. Şimdiden konuşulan rakamlar dudak uçuklatan cinsten. Oluşacak rakamı kestirmek güç olsa da (beklenti yıllık 600 milyon dolar) ihale sonrasında, futbol kulüplerinin elde edeceği büyük gelir, ülke futboluna biçilen değerin ne kadar yükseldiğiyle ilgili methiyeler düzüleceği kesin. Ancak yine herkesin aklının bir kenarında, kulüplerin oluşan kaynağı ne kadar akıllıca harcayacağıyla ilgili sorular olacak.

Forbes Türkiye'nin bu yıl dördüncüsünü yayımladığı "Futbol Verimlilik Raporu" kulüp yönetimlerinin milyon eurolar harcayarak transfer ettikleri futbolcuların performanslarını analiz etmeye devam ediyor. Ortaya çıkan sonuçlar dolaylı olarak kulüp yönetimlerinin ellerindeki kulüp kaynaklarını nasıl bir yetkinlikle harcadıklarını da gösteriyor.

2015/2016 futbol sezonunda, Türkiye Süper Ligi'nin Borsa İstanbul'da da işlem gören dört büyük kulübünde oynayan (Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş ve Trabzonspor) 102 futbolcunun sportif performansları ile kazandıkları yıllık gelir analiz edilerek "gerçek maliyetleri" gözler önüne serildi. Listenin zirvesinde gerçek maliyetleri yüksek olan verimsiz futbolcular var. Sıralamada geriye gidildikçe aldığı ücret ne olursa olsun verimliliği yüksek oyuncular yer alıyor.

Ancak önceki "Futbol Verimlilik Raporu"nda da vurgulandığı gibi faturanın verimsiz olarak görülen futbolculardan önce kulüp yönetimlerine kesilmesi gerekiyor. Hayatlarını kazanmak için sahaya çıkan futbolcular elbette kazandıkları parayı maksimize etmeye çalışacak. Buradaki sorun, hak edip etmediğine bakmadan milyon euroları savuran kulüp yönetimlerinde. Futbolcuların verimlilik analizinden önce Türkiye'deki futbol endüstrisinin durumuna bakmakta fayda var.

Bütün dünyada olduğu gibi Türkiye'de de futbolun en önemli finansman kaynaklarından birini yayın gelirleri oluşturuyor. 2010'da yapılan son ihaleyi, yıllık 321 milyon dolarlık bedelle Digitürk kazanmıştı. Vergiler ve diğer ödemelerle birlikte ihalenin yıllık bedeli 425 milyon dolara kadar çıkmıştı. Dört yıllığına yapılan anlaşma, 2014'te Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) ve Digitürk arasında yapılan protokolle iki yıl daha uzatılmıştı. Böylece Digitürk altı yıla uzayan süre zarfında futbol maçlarını yayımlamak için yaklaşık 2,5 milyar dolar ödemiş oldu.

TFF Başkam Yıldırım Demirören, yeni ihaledeki beklentisini yıllık 600 milyon dolar olarak açıkladı. İhalenin kaç yıllık süreyi kapsayacağı henüz netleşmese de bir önceki ihalede olduğu gibi sürenin altı yıla çıkması durumunda, yayıncı kurumun kasasından 3,6 milyar dolar çıkacak. Demirören, ihaleye altı şirketin gireceğini açıkladı. Digitürk, D-Smart gibi televizyon yayın platformlarının yanı sıra iletişim operatörleri Turkcell, Türk Telekom ve Vodafone'un da ihalede yer alması bekleniyor.

1994'te yapılan ilk futbol yayın ihalesinde dönemin televizyon kanallarının (Cine 5, ATV, Show TV, Kanal D ve Star TV) oluşturduğu konsorsiyum 7,2 milyon dolara kazanmıştı. 22 yıl sonra bugün konuşulan rakamsa ilk ihalenin yaklaşık 83 katı. Tabii bu kulüplerin sadece yayın gelirlerindeki büyümeyi gösteriyor.

Yayın gelirlerinin yanında kulüplerin maç günü ve ticari gelirleri de hızla yükseliyor. Passolig'in haklarını da elinde bulunduran Aktif Bank'ın futbol ekonomisini incelediği "Eko-Lig" raporu da, rakamlardaki bu büyümeyi gösteriyor. Rapora göre Türkiye'de futbol gelirleri son 10 yılda beş kat artarak 2 milyar liranın üzerine çıktı. Sezonun gelir şampiyonu, 496 milyon lirayla Galatasaray oldu. Sarı kırmızılıların 2015-2016 sezonlarındaki toplam gelir pastasında en büyük payı, yüzde 40'la ticari gelirler aldı -198,7 milyon lira. Galatasaray'ı sıralamada liderliğe taşıyan asıl kalem, 107 milyon liraya ulaşan Şampiyonlar Ligi ve UEFA Avrupa Ligi gelirleri oldu. 476 milyon liralık toplam gelirle geçen sezonun en çok kazanan ikinci takımı olan Fenerbahçe'yi ikinciliğe iten de, UEFA Avrupa Ligi gelirlerinin sadece 45 milyon lirada kalmasıydı.

Oysa Fenerbahçe, naklen yayın, ticari gelirler ve bilet gelirlerinde ezeli rakibi Galatasaray'ı küçük farklarla olsa da geride bırakmayı başarmıştı. Ortaya çıkan tablo, bu sezon iyice ayyuka çıkan sportif başarısızlığın Fenerbahçe yönetimine tek faturasının, taraftar tepkisi olmadığını gösteriyor. Sarı lacivertlilerin Şampiyonlar Ligi elemelerini geçemeyerek bir alt kupa olan UEFA Avrupa Ligi'ne katılması, Başkan Aziz Yıldırım'ın sıklıkla dikkat çektiği "mali fairplay" kriterlerini yakalamasını zorlaştırıyor.

Galatasaray, günümüz formatıyla 1994'ten bu yana organize edilen Şampiyonlar Ligi'nde, 15 defa gruplar aşamasına kalarak bu alanda ciddi bir başarıya sahip. Fenerbahçe ise sadece altı defa bu başarıyı yakalayabildi ve son dört denemesinde elemeleri geçemeyerek

UEFA Avrupa Ligi'nde yola devam etti. Bu durum Fenerbahçe'yi 2010'dan bu yana çok ciddi bir gelirden etti. Galatasaray ise geçen sezon 100 milyon liranın üzerinde gelir elde ettiği bu organizasyondan kazandığı parayı akılcı bir şekilde harcamayı beceremeyip UEFA'nın mali kriterlerine takıldı ve aldığı ceza sonucu hak kazanmasına rağmen bu sezon UEFA Kupası'na bile katılamadı.

Bu tablo çok basit bir futbol gerçeğini iki yönlü olarak ortaya koyuyor. Birincisi futbolda gelirleri artırmanın yolu sportif başarıdan geçiyor. İkincisi ise sportif başarıyı yakalasanız bile elde edilen gelir akıllıca kullanılmadığında, başarının dolayısıyla gelir kaynaklarının sürekliliğini sağlamak imkansızlaşıyor.

Geçen sezon Fenerbahçe kendi sahasındaki maçları ortalama 25 bin taraftarın önünde oynamış ve yıl boyunca 161 milyon liralık bilet geliri elde etmişti. Ancak bu sezonki kötü başlangıç, geçen sezondan kalan hayal kırıklıklarıyla birleşince sarı lacivertliler bu yılki iç saha maçlarını boş tribünlere oynuyor. Dolayısıyla sportif başarının olmaması sadece UEFA ve yayın gelirlerini değil aynı zamanda bilet ve forma satış gelirlerini de hızla azaltıyor. Taraftarın öfkesi de 18 yıldır kulübü tam yetkiyle yöneten Başkan Aziz Yıldırım'a yöneliyor.

Aziz Yıldırım'a yöneltilen eleştirilerin kaynağı, "Futbol Verimlilik Raporu"nun sonuçlarında da kendini gösteriyor. En verimsiz futbolcuların yer aldığı listenin ilk 10'unda Fenerbahçe'den dört oyuncu var. Daha üst sıralarda yer alan diğer takım oyuncuları çoğunlukla sakatlık sebebiyle oynayamayan oyunculardan oluşuyor. Örneğin Galatasaraylı Hamit Altıntop sakatlık nedeniyle hiç oynayamadı. Bu yüzden dakika başı maliyetlerine göre yapılan sıralamaya dahil edilmedi.

Ancak kulübüne maliyeti 2 milyon 750 bin euroyu buldu. Beşiktaş'ın sezon başında dizinden sakatlanarak uzun bir süre oynayamayan Tolgay Arslan da sezon boyunca sadece 222 dakika sahada kalabildi ve takımına dakika başı maliyeti 6 bin euronun üzerine çıktı. Veli Kavlak ve Mustafa Pektemek de yine sakatlıklar nedeniyle az süre alınca listenin üst sıralarında yer almaktan kurtulamadı. Üst sıralarda yer alan Fenerbahçeli futbolcularsa çoğunlukla sakatlık değil, formsuzlukları nedeniyle az süre alan ve kulübe gerçekten maliyet yükleyen oyuncular. Örneğin Raul Meireles, Serdar Kesimal, Mehmet Topuz'un sahada kaldığı her bir dakikanın maliyeti 2 bin 200 ile 2 bin 700 euro arasında değişiyor. Yıllık 5,8 milyon euroyu bulan kazancının hakkını verememekle eleştirilen Hollandalı yıldız Robin van Persie'nin ise dakika başı maliyeti 2 bin euronun altında kaldı.

Sonuçlar kulüp yönetimlerinin doğru kadro mühendisliğini uygulamadıkça kulübede oturan futbolculara milyonlarca euro ödeme yapmaya devam edeceklerini gösteriyor.

Hamit Altıntop

Galatasaray, Orta Saha, 0 dk

Toplam kazanç: 2.750.000 euro

2014-15 sezonu sonunda geçirdiği bel fıtığı operasyonundan sonra ardı ardına sakatlıklar yaşayan Altıntop, sezon boyunca hiç forma giyemedi. Yıllık net kazancı 2 milyon 750 bin euro olan futbolcu, bu sezon geçen yıldan kalan alacaklarına karşılık bir yıl daha sözleş¬me yaptı.

Ücret/piyasa değeri oranı: %138

Tolgay Arslan

Beşiktaş, Orta Saha, 222 dk

Dakika başına kazanç: 6.171 euro

Mac basına kazanç: 195.714 euro

Toplam kazanç: 1.370.000 euro

Beşiktaş'ın Almanya'nın Hamburg takımından transfer ettiği orta saha oyuncusu Tolgay Arslan, yaşadığı sakatlıklar nedeniyle sadece yedi maçta 222 dakika forma giyebildi. 1,37 milyon euro ücret alan futbolcunun dakika başı maliyeti 6 bin euroyu geçti.

Fatih Atik

Trabzonspor, Orta Saha, 191 dk

Dakika basına kazanç: 5.969 euro

Mac basına kazanç: 228.000 euro

Toplam kazanç: 1.140.000 euro

Geçen sezon Trabzonspor'da sadece beş maçta 191 dakika forma giyebilen Fatih Atik, dönemin teknik direktörü Hami Mandıralı tarafından istenilen seviyeye gelemediği için süresiz kadro dışı bırakıldı.

Mustafa Pektemek

Beşiktaş, Santrafor, 377 dk

Dakika başına kazanç: 4.032 euro

Maç basına kazanç: 126.667 euro

Toplam kazanç: 1.520.000 euro

Beşiktaş forması giyen Mustafa Pektemek, çok sık yaşadığı sakatlıkların da etkisiyle beklenen patlamayı bir türlü gerçekleştiremeyince Medipol Başakşehir'e kiralandı.

Pektemek'in oynadığı her dakika geçen yıl Beşiktaş'a 4 bin euroya mal oldu.

Veli Kavlak

Beşiktaş, Orta Saha, 379 dk

Dakika basına kazanç: 3.852 euro

Maç basına kazanç: 243.333 euro

Toplam kazanç: 1.460.00 euro

Beşiktaş'ın sakatlıklardan muzdarip bir diğer ismi de, orta saha oyuncusu Veli Kavlak. Sadece altı maçta forma giye-bilen Kavlak'ın yıllık ücreti ise 1 milyon 460 bin euroydu.

Jem Karacan

Galatasaray, Önlibero, 108 dk

Dakika başına kazanç: 3.056 euro

Maç başına kazanç: 165.000 euro

Toplam kazanç: 330.00 euro

Galatasaray'ın 2015'te üç yıllığına transfer ettiği Jem Karacan ilk yılında bekleneni veremedi ve kadroda yeterince yer bulamadı. Galatasaray'da sadece İki maç forma giyebilen Karacan, devre arası Bursaspor’a kiralandı.

Musa Nizam

Trabzonspor, Sol Bek, 141 dk

Dakika basına kazanç: 2.926 euro

Maç basına kazanç: 206.250 euro

Toplam kazanç: 412.500 euro

Geçen sezon Tarbzonspor'da bekleneni veremeyen futbolcuların başına geliyordu. Sadece iki maçta sahada olan Musa Nizam, teknik direktör Hami Mandıralı tarafından kadro dışı bırakılınca sezonu tribünde geçirdi.

Raul Meireles

Fenerbahçe, Orta Saha, 999 dk

Dakika başına kazanç: 2.713 euro

Maç başına kazanç: 129.048 euro

Toplam kazanç: 2.710.000 euro

Geçen sezon yaşadığı sakatlıklar nedeniyle Fenerbahçe'de yeterince süre alamayan Raul Meireles'in sözleşmesi uzatılmadı. Futbolcu bu sezon herhangi bir kulüpte oynamıyor.

Serdar Kesimal

Fenerbahçe, Stoper, 502 dk

Dakika başına kazanç: 2.390 euro

Maç başına kazanç: 171.429 euro

Toplam kazanç: 1.200.000 euro

1.2 milyon euro yıllık ücret ödenmesine rağmen 2015/2016 sezonun hemen başında Vitor Pereira’nın kadro dışı bıraktığı Serdar Kesimal, sezonun en maliyetli oyuncularından biri oldu.

Lazar Markovic

Fenerbahçe, Sağ Kanat, 1.196 dk

Dakika basına kazanç: 2.341 euro

Maç basına kazanç: 133.333 euro

Toplam kazanç: 2.800.000 euro

Fenerbahçe'nin Liverpool'dan bir yıllığına kiraladığı Lazar Markovic sakatlık nedeniyle İyi bir yıl geçiremedi. Yine de 21 maçta bin 196 dakika sahada kaldı. Oyuncunun Fenerbahçe'ye dakika başı maliyeti 2 bin 341 euro oldu.

Mehmet Topuz

Fenerbahçe, Sağ Kanat, 509 dk

Dakika başına kazanç: 2.289 euro

Maç basına kazanç: 105.909 euro

Toplam kazanç: 1.165.000 euro

9 milyon euroluk bonservis bedeline rağmen Fenerbahçe tarihinin en kötü transferlerinden biri olan Mehmet Topuz, geçen sezon da sadece 11 maç forma giyebildi.

Bu yıl sözleşmesi yenilenmeyen oyuncunun dakika başı maliyeti 2 bin 289 euro oldu.

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.