FOMC nereden çıktı?

A1 Capital – Forex Koçu Araştırma Müdürü Kıvanç Vural Borsagundem.com okurları için sıkı bir çalışmayla Fed’i hazırladı. Tüm dünyada baskı yaratan Federal Merkez Bankası'nın neden bu kadar önemli olduğuna dair kritik ve önemli bilgileri bir yazı dizisinde topladı, yorumladı.
İşte Fed, işte son bölüm...
 
FED'İ ANLADIK, PEKİ FOMC NEREDEN ÇIKTI?

Büyük Buhran'ın şafağında ABD Kongresi Acil Bankacılık Yasası dışında biri 1933 diğeri 1935'de olmak üzere iki farklı Bankacılık Yasası geçirdi. Ayrıca 1934'de geçirilen ayrı bir yasa ile yatırımcıları koruması ve piyasaları regüle etmesi amacıyla ABD'nin SPK'sı da diyebileceğimiz Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC, Securities and Exchange Commission) kuruldu.

1933'deki Bankacılık Yasası Fed'in para politikası belirleme organı olarak Federal Açık Piyasa Komitesi'ni (FOMC, Federal Open Market Committee) yaratıyor. Bu yasa ile FOMC'nin aldığı kararlar Rezerv Bankalar için tavsiye niteliğindeyken 1935'de çıkarılan Bankacılık Yasası’yla FOMC'nin şu anki yapısı belirleniyor.

Bu yasaya göre FOMC toplamda 12 olmak üzere Guvernörler Kurulu'nun (Board of Governors) 7 üyesi ve 5 Fed başkanından oluşuyor ve bu 5 Fed başkanı her sene dönüşümlü olarak oy veriyor. New York Fed için özel bir parantez açalım. Açık piyasa işlemlerinin New York'ta gerçekleştirilmesi nedeniyle New York Fed Başkanı, Guvernörler Kurulu üyeleri gibi daimi oy veren üyeler arasında. Yani aslında 11 Federal Rezerv Banka başkanının 4’ü her sene dönüşümlü olarak oy vermekte.  Bu sene oy veren Federal Rezerv Banka başkanları St Louis Fed Başkanı Bullard, Kansas City Fed Başkanı George, Cleveland Fed Başkanı Mester ve Boston Fed Başkanı Rosengren.

Gelenek olarak Guvernörler Kurulu Başkanı aynı zamanda FOMC'ye de başkanlık ediyor. Yani Fed Başkanı Yellen aynı zamanda FOMC Başkanı. Tarullo, Fischer, Powell, Brainard FOMC üyesi olan diğer Guvernörler Kurulu üyeleri. 2007 - 2009 finansal krizinden bu yana FOMC Guvernörler Kurulu 7 değil 5 üye ile devam etmekte. Yani iki koltuk şu anda boşta. Bu nedenle de FOMC 12 üye değil 10 üyeden oluşmakta şu anda aslında.

Yani temize çekecek olursak 2016 itibarıyla FOMC'ye Yellen başkanlık ediyor. Guvernörler Kurulu üyeleri Tarullo, Fischer, Powell ve Brainard ile birlikte New York Fed Başkanı Dudley, St Louis Fed Başkanı Bullard, Kansas City Fed Başkanı George, Cleveland Fed Başkanı Mester ve Boston Fed Başkanı Rosengren FOMC'nin diğer 9 üyesi.

Bu üyeler yılda 8 kere, takriben her 6 haftada bir, bir araya gelerek para politikası kararları veriyorlar. Oy verme hakları olmayan Federal Rezerv Banka başkanları da toplantılara katılarak görüşmelere katkıda bulunuyor. Her iki toplantının birinde FOMC para politikası kararlarının yanında iki yıllık ekonomik projeksiyonlarını da yayınlıyor. Ayrıca başkan kararlar açıklandıktan yarım saat sonra basının karşısına geçerek neden bu kararları verdiklerini anlatıyor ve basın mensuplarından gelen sorulara cevap veriyor.

Mesela Aralık ayındaki FOMC toplantısı böyle bir toplantıydı. Para politikası karar metninin yanında iki yıllık ekonomik projeksiyonlar yayınlandı ve Başkan Yellen basının karşısına geçti. Ocak ayı toplantısında sadece para politikası karar metni yayınlanırken Mart ayında yine ekonomik projeksiyonlar gelecek ve Yellen basın toplantısı düzenleyecek.

Bu sene FOMC toplantıları Ocak, Mart, Nisan, Haziran, Temmuz, Eylül, Kasım ve Aralık aylarında. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarındaki FOMC toplantıları ekonomik projeksiyonların yayınlanıp sonrasında başkan Fed'in canlı basın toplantısı düzenleyeceği toplantılar.

Tüm bunların dışında her FOMC toplantısından üç hafta sonra toplantıda konuşulan konuların ve tartışmaların detaylı içeriklerinin yer aldığı FOMC tutanakları var. Karar metni birkaç paragraftan oluşurken bu tutanaklar birkaç sayfadan oluşmakta ve daha geniş içeriğe sahip toplantılar sırasında yaşananlar ile ilgili. FOMC toplantılarından iki hafta önce yayınlanan ve 12 Federal Rezerv Bankası’nın bölgesindeki ekonomik ve finansal faaliyetlerle ilgili değerlendirmelerini içeren ve FOMC toplantılarında konuşulanlara temel oluşturan Bej Kitap da diğer bir önemli Fed dokümanı.

Bu kadar teknik bilgi sonrası tekrar bir geriye dönüp Fed'e bugünkü şeklini veren diğer önemli gelişmeleri gözden geçirelim. Büyük Buhran'ın atlatılmasından kısa süre sonra patlak veren İkinci Dünya Savaşı sırasında Hazine Bakanlığı'nın da talebiyle Fed faizleri aşırı düşük seviyelerde sabitliyor. Fakat savaş sonrası enflasyon %14'lere varınca Fed faiz artırıyor fakat hemen ardından Kore Savaşı başlıyor ve Hazine Bakanlığı Fed'in yine faizleri düşürmesini istiyor. Ama Fed bu sefer enflasyon korkusuyla pek işbirliğine yaşanmıyor Hazine Bakanlığı ile.

Aradaki bu anlaşmazlık ciddi bir kriz boyutuna ulaşıyor ve o zamanın ABD Başkanı Truman, FOMC üyeleri ile Hazine Bakanlığı yetkililerini aradaki uyuşmazlığı ortadan kaldırmaları için Beyaz Saray'da topluyor. Sonuç olarak 1951'de Hazine Bakanlığı ve Federal Rezerv Uyum Yasası çıkarılıyor. Bu yasanın amacı Fed'in bağımsızlığını garanti altına almak.

Diğer bir önemli yasa 1945'de çıkarılan İstihdam Yasası. Bu yasayla Fed dahil tüm Federal birimlere maksimum istihdam, üretim ve alım gücüne ulaşmak için çalışmaları görevi veriliyor. Yani şimdiye kadar bankalara sağladığı krediler ile finansal sistemin sağlığından sorumlu olan Fed dolaylı olarak istihdam ve üretimi de gözetmek durumunda kalıyor politikalarını belirlerken.

Fakat istihdamı Fed'in resmi hedefi yapan asıl yasa 1978'de çıkarılan ve Humphrey-Hawkins Yasası (hazırlayan Kongre üyelerinin soy isimleri) olarak da bilinen Tam İstihdam ve Dengeli Büyüme Yasası. Bu yasayla tam istihdam ve tam üretim hedeflerinin yanında Fed'e bir de makul fiyat istikrarı hedefi veriyor Kongre. Ayrıca Fed başkanının her sene iki kere hedefler ve para politikası ile ilgili Kongre'de ifade vermesini (testimony) zorunlu hale getiriyor. Yani Başkan Yellen'in Kongre'de yaptığı konuşmaların temeli bu yasaya dayanıyor.

Son olarak 2007-2009 finansal krizine cevap olarak 2010'da çıkarılan ve Dodd-Frank Yasası olarak da bilinen Wall Street Reform ve Tüketici Koruma Yasası ile Fed'e bankaların yanında tasarruf ve kredi şirketlerini de regüle etme sorumluluğu veriliyor. Ayrıca Fed'in tek bir finansal kuruma çıkar ve fayda sağlayıcı kredi desteği sağlama imkanlarına kısıtlama getiriliyor.

Evet, artık neredeyse herkesin hayatına bir yerden dahil olmuş Fed'in hikayesi böyle. Doğrusuyla yanlışıyla 100 yılı devirmiş bir kurum Fed. Kimilerine göre kendi çıkarı peşinde koşan bir kurum, kimilerine göre ise ABD'de finansal ve ekonomik istikrarın bekçisi...

Amacımız Türkiye'de finansal piyasalarla uğraşanların zihinlerini her gün bahsettiğimiz bu 'gizemli' kurum hakkında biraz aydınlatmak ve soru işaretlerine ışık tutmaktı, umarım bunu başarmışızdır.

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.