Ekonomiler bir borsa çöküşünden kurtulabilir

BORSAGUNDEM.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

Ünlü yazar Martin Wolf Financial Times’daki yazısında son dönemdeki endişeleri değerlendirerek piyasalardaki beklentiler ve ekonomiye olası etkileri üzerine çarpıcı bir yazı kaleme aldı:

“2009'dan bu yana süren boğa piyasası nihayet olgunlaşarak tam teşekküllü epik bir balona dönüştü. Aşırı değerlenme, patlayıcı fiyat artışları, çılgınca ihraçlar ve histerik bir şekilde spekülatif yatırımcı davranışlarıyla bu olayın, 1929 ve 2000 Güney Denizi balonuyla birlikte finans tarihinin en büyük balonlarından biri olarak kaydedileceğine inanıyorum. "

Efsanevi yatırımcı ve GMO varlık yönetiminin kurucu ortağı Jeremy Grantham, yeni yılı böyle karşılamıştı. Grantham'ın FT'ye söylediği gibi, klasik semptomları gözlemleyebiliriz: bireysel yatırımcı sayısındaki artış, bir zamanlar belirsiz olan şirketlere olan aşırı ilgi, Bitcoin gibi spekülatif varlıkların yükselen fiyatları ve Tesla gibi popular şirketler ve özel amaçlı satın almanın ortaya çıkışı.  Bunlar, borsa dışı şirketlerin satın alınmasına yönelik araçlardır ve bu nedenle ilk halka arz kurallarına göre bir yoldur. Bunlar, 18. yüzyılın başlarındaki Güney Denizi baloncuğu sırasında yaratıldığı iddia edilen, "büyük avantaj sağlayan ama kimsenin ne olduğunu bilmediği" şirketin çok daha büyük ölçekli modern versiyonlarıdır. O balon kötü bitti. Bu sefer farklı olacak mı?

Bugünün fazlalıkları, Nobel ödüllü Robert Shiller tarafından icat edilen, döngüsel olarak ayarlanmış fiyat / kazanç oranında yakalanabilir. Bu gösterge şimdi daha önce yalnızca 1920'lerin sonlarında ve 1990'ların sonlarında görülen zirvelerde. Yine de, Aralık 2020'de belirttiğim ve daha önce Shiller'in söylediği gibi, bu, aşırı düşük nominal ve reel faiz oranları ile haklı gösterilebilir.

Dolayısıyla piyasa faiz oranlarında keskin bir artışa karşı savunmasız olmalı. Fakat böyle bir yükseliş makul mü? Evet: Uzun vadeli devlet tahvillerinin getirilerindeki son küçük artış daha da ileri gidebilir. OECD'nin Ara Ekonomik Görünüm raporunda belirttiği gibi: “Etkili aşıların kademeli olarak konuşlandırılması, bazı ülkelerde ek mali destek duyuruları ve ekonomilerin baskı altına alma önlemleriyle daha iyi başa çıktığına dair işaretler sayesinde, son aylarda küresel ekonomik beklentiler önemli ölçüde iyileşti. Bu iyi haber. Ancak bunun sonucunda para politikası daha çabuk sıkılaşırsa ve getiriler beklenenden daha fazla yükselirse, bu iyi haber piyasalar için kötü olabilir.

Yine de, bir piyasa düzeltmesi yatırımcılara zarar verse bile, bir bütün olarak ekonomi için bu kadar önemli olur mu? Merhum Paul Samuelson'un söylediği gibi: "Borsa, son beş durgunluktan dokuzunu tahmin ediyor." Yine de piyasa düzeltmeleri ekonomik bunalımlara işaret etmez. Bir borsa çöküşü, ancak politika yapıcılar izin verirse - 1929'daki çöküşten sonra olduğu gibi, ekonomiyi harap ederdi. O zaman sonuçlar çok kötüydü çünkü politika yapıcıların tepkisi çok aptalca oldu.

Grantham'ın beklediği türden büyük bir borsa düzeltmesinin önemli bir ekonomik krize bağlanmasının iki yolu vardır.

Birincisi, kendi başına ekonomik çöküşe neden olacak kadar büyük bir şok ise. Bu pek olası değil: Düşen hisse senedi piyasalarının harcamalar üzerindeki servet etkisi gerçektir, ancak mütevazıdır. İkincisi, çöküşün 1970'lerde görülen türden bir enflasyonist dalgalanmanın veya 1930'larda olduğu gibi, iflas dalgaları ve finansal kurumların başarısızlığının tetiklediği ve 2008'de tekrarlanma tehdidiyle tetiklenen bir mali krizin bir parçasıysa tamamen göz ardı edilebilir.

Covid-19'dan ekonomik iyileşme çok daha güçlü olabilir ve fiyat ve ücret enflasyonunun sonuçları geleneksel beklentiden daha güçlü olabilir. Bu, şu anda 2008 mali krizinden daha büyük bir risk. Yine de mütevazı. Merkez bankaları ve IMF tarafından çekirdek finans kurumları üzerinde yapılan stres testleri, bunların sağlam olduğunu gösteriyor. Ancak mali kargaşa için başka olası kanallar da var. Birincisi, yüksek gelirli ülkelerin finansal olmayan şirket sektörlerindeki yüksek borçluluk seviyeleridir; diğeri, ABD dışındaki borçluların dolar fonlaması şoklarına maruz kalmasıdır. Beklenenden daha sert bir parasal sıkılaştırma ile ABD'deki devasa bir mali gevşemenin birleşimi, gelişmekte olan ekonomileri istikrarsızlaştırabilir. Bu daha önce, özellikle 1980'lerin borç krizinde oldu.

Kısacası, Covid-19 kontrol altına alındıkça, ekonomiler normalleştikçe ve faiz oranları yükseldikçe bir borsa düzeltmesi mümkün. Ancak, bu kendi başına çok endişelenecek bir şey değil, özellikle beklenenden daha güçlü bir ekonomiye karşı beklenenden yüksek faiz oranlarının birbirini dengelemesi gerektiğinden.

Çok daha ciddi olanı, çekirdek kurumlara zarar veren, piyasaları donduran ve kitlesel iflaslar yaratan bir borç krizi olacaktır. Politika yapıcıların kullanabileceği araçlar göz önüne alındığında, bu durum kontrol edilebilir görünüyor. Yine de beklenmedik yüksek enflasyon ve faiz oranları dünya ekonomisini bir süreliğine önemli ölçüde istikrarsızlaştırabilir.

Uzun vadede, harcamalar agresif para politikalarına ve büyük özel borç birikimlerine daha az bağımlı olsaydı, dünya ekonomisi daha az kırılgan olurdu. Kırılganlıkta böyle bir azalma sağlamanın üç açık yolu vardır: özel yatırım için geliştirilmiş teşvikler; yüksek ve sürdürülebilir düzeyde üretken kamu yatırımı ve; Yüksek gelirli tasarruf sahiplerinden düşük gelirli harcama yapanlara daha fazla gelir dağılımı.

İstememiz gereken şey, Grantham'ın bir borsa çöküşü olasılığı konusunda haklı olabileceği bir dünya ekonomisidir ancak bu gerçekten önemli değil. Ekonomiler güçlendikçe ve enflasyon yükseldikçe nominal ve reel faiz oranlarının keskin bir şekilde yükselebileceği bir dünya ekonomisi de istemeliyiz, ama yine de tüm bunlar oldukça iyi. İçinde yaşadığımız dünya bile bu olabilir. Önümüzdeki birkaç yıl bize bunu yapıp yapamayacağımızı gösterecek.

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.