Ekonomide toparlanma sinyalleri

Gedik Yatırım ve Vakıfbank tarafından hazırlanan raporlarda 2018 ve 2019 yılları ile ayrıca aynı aylarının bütçe verileri değerlendirilmiştir. Bu verilerin özetle revize edilen rakamlar üzerinde bir dengeye oturduğunu, geçen yıla oranla gelirlerde de giderlerde de artış oranlarının yüksek olduğunu gözlemliyoruz. 

Maliye politikasında ise toparlanma görünümüne paralel olarak bir manevra alanının bulunduğu ve tahminlerin de bütçe ile GSYH oranında uluslararası kriterlere de uygun oluşması beklenmektedir. 

GEDİK YATIRIM tarafından bütçe rakamları üzerinden yapılan değerlendirme: 

OVP'de "revize edilen" hedeflere ulaşıldı.

"Bütçe, Aralık ayında, 30,8 milyar TL açık verdi. Geçen yıl aynı ayda 18,1 milyar TL açık, bu yılın bir önceki ayında 7,8 milyar TL fazla vermişti. Böylelikle, 2019 yılı bütçe açığı 123,7 milyar TL olarak gerçekleşti. Sene başında 80,6 milyar TL (bütçe açığı/GSYH: -%1,8) seviyesindeki 2019 yılı bütçe açığı hedefi 2020-2022 OVP ile 125,0 milyar TL'ye (bütçe dengesi / GSYH: -%2,9) revize edilmişti. 2019 yılı bütçe açığı, sene başındaki hedefin %153,4'üne revize hedefin ise %99,0'ına karşılık gelmekte.

Diğer taraftan, faiz dışı denge de Aralık ayında 26,6 milyar TL açık verdi. Geçen yılın aynı ayında 16,0 milyar TL açık, bir önceki ayda 15,2 milyar TL fazla vermişti. Böylelikle, 2019 yılında faiz dışı açık 23,8 milyar TL oldu. Sene başında 36,7 milyar TL fazla (faiz dışı denge/GSYH : +%0,8) olarak belirlenen resmi hedef 2020-2022 OVP ile 21,9 milyar TL açık (faiz dışı denge / GYSYH: -%0,5) olarak revize edilmişti. 2019 yılı faiz dışı açığı, sene başındaki hedefin -%64,7'sine, revize hedefin ise %108,5'ine karşılık gelmekte.

Özetle, 2019 yılı bütçe açığı güncellenen hedefle büyük ölçüde uyumlu gerçekleşirken faiz dışı açık revize edilen hedefi de aştı.

Toparlanma siyalleri

Detaylarda toparlanma sinyalleri görülmeye devam ediyor. Bütçe gelirleri Aralık ayında yıllık nominal 6,3 milyar TL büyümeye karşın reel olarak (enflasyondan arındırılmış) %2 daralmayla 73,3 milyar TL oldu. Vergi gelirleri yıllık nominal 14,5 milyar TL, reel olarak da %18 artışla 60,1 milyar TL olarak gerçekleşti. Vergi gelirlerine en yüksek katkı uzun bir süre sonra ilk kez KDV tahsilatından geldi.
Ayrıca, İthalattan alınan vergi gelirleri, gelir vergisi ve ÖTV tahsilatı da yine aylık bazda önemli katkı veren diğer kalemler oldu.

Bütçe harcamaları, Aralıkta, geçen yılın aynı ayına göre nominal olarak 19 milyar TL, reel olarak da %9 oranında artışla 104,1 milyar TL olarak gerçekleşti. Faiz giderleri yıllık bazda 2,1 milyar TL, reel olarak da %79 artışla 4,2 milyar TL olarak gerçekleşirken faiz dışı giderler 16,9 milyar TL, reel olarak %8 artışla 99,9 milyar TL oldu.

Faiz dışı giderler tarafında en yüksek katkılar cari transferler ve mal-hizmet alımlarından geldi.
2019 yılsonu bütçe/GSYH oranının -%2,9 olarak gerçekleştiğini hesaplıyoruz. 2019 yılına dair resmi büyüme rakamları henüz açıklanmadığından, bu hesaplamayı yıllık bazda %0,6'lık ekonomik büyüme tahminimizi referans alarak gerçekleştirdik. 2020 yılı bütçe/GSYH oranı tahminimiz ise 2020-2022 OVP ile uyumlu bir şekilde -%2,9 seviyesinde.

Ekonomik dengelenmenin ön planda olduğu 2019 yılının önemli bir bölümünde ekonomik aktivitedeki yavaşlık ve bazı sektörlere yönelik vergi teşvikleri nedeniyle vergi gelirleri zayıf seyrederken bütçe, ağırlıklı olarak vergi dışı gelirlerle (özellikle TCMB'den alınan kâr payı ve TCMB ihtiyat akçesinden aktarılan pay) desteklendi. Ancak, yakın dönemde öncü ekonomik göstergelerden gelen dipten dönüş sinyallerinin bütçenin detaylarında da gözlenmeye başladığını da not edelim.

Finansal koşullardaki gevşeme ve diğer öncü göstergelerden gelen toparlanma sinyallerini de göz önüne alarak bütçe görünümünün önümüzdeki süreçte ekstra bir bozulma gösterme olasılığının azaldığını düşünmekteyiz. Bu anlamda, devam etmesi beklenen toparlanmanın özellikle vergi gelirleri tarafına vereceği katkıyla birlikte tek seferlik gelir ihtiyacının azalması ve genel bütçe disiplininden taviz verilmemesi en önemli belirleyiciler olacak.

Maliye politikası manevra alanına sahip

Toparlamak gerekirse, dengelenme sürecinde, maliye politikası tarafında sahip olunan manevra alanının değerlendirilmiş olmasını yerinde bulmakla birlikte toparlanmaya geçiş sonrasında yeniden ihtiyaç hâlinde kullanılacak bir manevra alanı oluşturulması/korunması yönünde bir duruş sergilenmesinin son derece kritik önemde olduğunu düşünüyoruz."

VAKIFBANK tarafından bütçe rakamları üzerinden yapılan değerlendirme: 

Bütçe açığı yıllık bazda %70 arttı

"2018 yılı Aralık ayında 18.3 milyar TL açık veren bütçe, 2019 yılı Aralık ayında %68.3 artışla 30.8 milyar TL açık verdi. 2018 yılı Aralık ayında 16.2 milyar TL faiz dışı açık verilmiş iken 2019 yılı
Aralık ayında 26.6 milyar TL faiz dışı açık verildi. Aralık ayında bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı ayına göre %9.1 oranında artarak 73.3 milyar TL, bütçe giderleri ise %21.8 oranında artarak 104.1 milyar TL oldu. 2018 yılının tamamında 72.8 milyar TL açık veren bütçe, 2019 yılının tamamında %69.9 artışla 123.7 milyar TL açık verdi. 2018 yılında 1.1 milyar TL faiz dışı fazla verilmiş iken 2019 yılında 23.8 milyar TL faiz dışı açık verildi. 2019 yılında bütçe gelirleri bir önceki yıla göre %15.5 oranında artarak 875.8 milyar TL, bütçe giderleri ise %20.3 oranında artarak 999.5 milyar TL oldu.

Vergi gelirlerinde KDV başrolde, Kurumlar vergisi geriledi

Aralık ayında vergi gelirleri bir önceki yılın aynı ayına göre %31.3 oranında artışla 60.1 milyar TL gerçekleşirken vergi dışı diğer gelirler ise %39.1 oranında düştü. Vergi gelirlerindeki yükselişte, dâhilde alınan katma değer vergisindeki %223.3’lük artış, gelir vergisindeki %25’lik artış ve ithalde alınan katma değer vergisindeki %24.9’luk artış belirleyici oldu. Kurumlar vergisi ise geçen yıla göre
%12.1 azaldı. 2019 yılının tamamında ise vergi gelirleri yıllık bazda %8.3, vergi dışı diğer gelirler ise TCMB’den Hazine’ye aktarılan ihtiyat akçesinin desteğiyle %62.8 oranında arttı. Kamu bankalarında kredi kullandırımının hızlanması ve döviz alımları üzerinden vergi alınmaya başlanması sonucu 2019 yılında en çok artış gösteren vergi kalemi %24.7’lik artışla banka ve sigorta muameleleri vergisi oldu.
Söz konusu vergi kalemini %17.1’lik artışla gelir vergisi takip etti.

2019 yılında düşüş gösteren tek vergi kalemi ise %1.6’lık düşüşle dâhilde alınan katma değer vergisi oldu. Giderler tarafındaysa Aralık’ta faiz hariç giderler yıllık bazda %19.8’lik artışla 99.9 milyar TL, faiz giderleri ise %100.1 artışla 4.2 milyar TL gerçekleşti. Faiz hariç giderlerin artışında, Aralık’ta yıllık bazda %30.3 artan cari transferler ve %50.1 artan mal ve hizmet alım giderleri etkili oldu. Sermaye giderleri Aralık’ta %13.1, sermaye transferleri ise %0.1 geriledi. 2019 yılının tamamında ise faiz hariç giderler yıllık bazda %18.9, faiz giderleri ise %35.1 arttı. 2019 yılında en hızlı artış %25.2 ile SGK devlet primi giderleri, %24.4 ile personel giderleri ve %24 ile cari transferlerde yaşandı.

YEP tahminleri tutmadı

Sonuç olarak, 2019 yılında bütçe açığı bir önceki yıla göre %69.9 oranında artarak 123.7 milyar TL gerçekleşti. Bütçe açığındaki artışta özellikle cari transferlerdeki hızlı artışla bütçe giderlerindeki
%20.3’lük artışa karşın, bütçe gelirlerindeki artışın %15.5 ile daha düşük gerçekleşmesi etkili oldu. 2019 yılında vergi gelirleri %8.3 ile sınırlı yükselirken, TCMB’den Hazine’ye aktarılan ihtiyat akçesinin desteğiyle vergi dışı diğer gelirler %62.8 gibi yüksek bir artış gösterdi. Böylece bütçe açığı 2019 bütçe hedefi olan 80.6 milyar TL’nin üzerinde gerçekleşti. Ancak 2019 yılı bütçe açığı 2020-2022
Yeni Ekonomi Programı’nda verilen 125 milyar TL’lik tahminin altında kaldı. Bütçe açığının GSYH’ye oranının ise 2019 yılında %2.9 gerçekleşerek %3 olan Maastricht Kriteri’nin altında kalması bekleniyor. 2020 yılına ilişkin bütçe açığı hedefi ise 138.9 milyar TL ve bütçe açığı/GSYH hedefi de %2.9 olarak belirlendi."

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.