Dövizciler gelmez oldu

Türkiye'nin cari açığı azaltmak için ithalata dayalı tüketimi kısma arayışına gittiği dönemde "sıcak para"nın rotası değişmeye başlamıştı. Sonuçta cari açık azalmaya başladı ama azalan açığı karşılayabilecek döviz girişi de azalmaya başladı. Bu da cepten, yani mevcut döviz rezervlerinden yemeye başlamamıza neden oldu. Milliyet yazarı Güngör Uras, bugünkü yazısında mevcut görünümü ortaya koyarak önümüzdeki döneme ilişkin şu ipuçlarını veriyor...
Döviz sorunu demek “döviz arzının döviz talebini karşılayamaması” demektir.
Döviz arzının kaynağı “ihracat geliri, turizm geliri, yurt dışında iş yapanların getirdikleri döviz” gibi gelirlerdir.
Döviz gideri “ithalata yapılan, petrole, yabancı otomobillere, kadın çantalarına yapılan ödemelerden, yurt dışında yapılan harcamalardan“ oluşur.
Bizim olağan döviz gelirlerimiz ile olağan döviz giderlerimiz arasında ayda 5-6 milyar dolar, yılda 55-65 milyar dolar dolayında açık var.
Bu açığı yıllardır, yurt dışından, (1) Yatırım yapmak için gelen yabancı sermaye, (2) Hisse senedi ve bonoya yatırım yapanların getirdikleri döviz ve de (3) Bankaların, firmaların aldıkları döviz kredileri ile karşılıyorduk.
Her ay ve her yıl, bu 3 kanaldan “kâr ve faiz almak için” giren döviz o kadar çoktu ki, döviz açığımızı kapatmakla kalmıyor, fazla döviz rezervimizi büyütüyordu.
Yabancıların getirdikleri hisse senetlerinde, bonolarda, bankalarda “park etmiş” olan, vadesiz-istenildiğinde geldiği gibi gidecek dövizlere “sıcak para” diyorduk.
Açığın finansmanı güçleşti
Uzun süre sıcak para giriş çıkışında bir sorun olmadı. Bu nedenle cari açık uzun süre bir sorun olarak görülmedi. Geçen yıl küresel fırtınadan korkan hükümet (gecikerek de olsa) cari açığı küçültmek için frene bastı.
Mademki, cari açığın nedeni ithalatın ihracatın önünde koşması, o halde ithalatı kısalım denildi. İthalatı kısmak için tüketimin frenlenmesine karar verildi.
Geliniz görünüz ki, ucuz ithalat afyonu ile sarhoş olan tüketimin ve de ucuz ithalat bağımlısı üretimin döviz talebini kısa sürede küçültmek mümkün olamadı.
İşte bu sırada dünyada döviz piyasalarında trafik karıştı. (1) Eskiden Türkiye gibi ülkelere döviz gönderenler, dövizleri başka ülkelere yöneltmeye başladı. (2) Daha önce Türkiye gibi ülkelere döviz göndererek bu ülkelerde borsaya, bonoya bağlayanlar, dövizlerini alıp gitmeye kalktı.
Hazmedilebilir seviye
Bu tabloda bizim sorunumuz nedir?
- Türkiye’ye daha önce döviz getirenlerden, dövizlerini alarak çıkıp gitmeye kalkanlar var ama şimdilik hazmedilebilir büyüklükte.
- Sorunumuz, küçülen cari açığımızı (döviz açığımızı) kapatabilecek ölçüde döviz girişinin olmaması. Bu durumda açığı döviz rezervinden kapatmak zorunda kalmamız.
Son gösterge, haziran ayı ödemeler bilançosu.
- Döviz açığı 4.4 milyar dolar. Geliniz görünüz ki, 3.2 milyar dolar da nereye gittiği belli olmayan döviz var. Toplam döviz ihtiyacı 6.7 milyar dolar oluyor.
- Ülkeye giren net döviz 3.5 milyar dolar
- Giren döviz ihtiyacı karşılayamayınca 3.2 milyar doları rezerv ile karşıladık.
Halbuki geçen yılın haziran ayında toplam döviz ihtiyacı 4.4 milyar dolar iken, ülkeye 8.8 milyar dolar döviz girişi olmuştu. Giren döviz hem açığı kapatmış hem de rezerve 4.4 milyar dolar döviz eklenmişti.

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.