Borsaya yeni girenler için yatırım kılavuzu

BORSAGUNDEM.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

"Wall Street'in Yalnız Kurdu" olarak bilinen Bernard Baruch, henüz 30 yaşındayken New York Borsası'nda kendini kanıtladı ve 1910'da ülkenin en tanınmış finansörlerinden biri oldu. Baruch’un mesleğinde uzman haline geldiği dönemde, "Borsanın temel amacı mümkün olduğunca çok insanı aptal yerine koyabilmektir" ifadelerini kullanarak başarılı borsa yatırımlarının zorlukları hakkında hiçbir yanılsaması olmadığını gösteriyor. Yatırım ve kişisel finans konusunda 15 kitabı olan Ken Little ise, “Eğer borsadaki bir bireysel yatırımcıysanız sistemin kartları kendi lehine dağıttığını bilmelisiniz” ifadelerinde bulunuyor.

Aynı zamanda yüz binlerce bireysel yatırımcı kurumsal menkul kıymetleri alıp satarak düzenlenmiş borsalarda ya da Nasdaq’ta sürekli olarak işlem yapıyor ve başarılı oluyorlar. Kârlı sonuçlar şans eseri de değil. Zira sayısız borsa döngüleri üzerinde yatırımcı deneyimlerinden elde edilen birkaç basit ilkenin uygulanması olumlu sonu veriyor.

Zekanın herhangi bir teşebbüs bile için önemli bir kaynak olmasına karşın yüksek IQ yatırımların başarıya ulaşmasında bir ön koşul değil. 1977 – 1990 yılları arasında Magellan Fonu’nun portföy yöneticisi olan ünlü borsa uzmanı Peter Lynch, herkesin borsayı takip etmek için gerekli beyin gücüne sahip olduğunu belirtmek için, “Eğer beşinci sınıf matematiğinin altından kalkabiliyorsanız bunu da yapabilirsiniz” ifadelerini kullanıyor.

Borsa yatırımları için ipuçları

Herkes zenginlik ve mutluluk için hızlı ve kolay bir yol arıyor. Görünüşe bakılarsa insan doğası sürekli olarak gizli bir anahtarı, aniden gökkuşağının sonuna ulaşmayı sağlayacak ezoterik bir bilgiyi ya da kazanan piyango biletini arıyor.

Bazı insanlar kazanan bilet ya da bir yıl içinde dört katına veya daha fazlasına katlanan bir hisse senedi satın alırken, şans sadece aptalların ya da en umutsuzların takip etmek isteyeceği bir yatırım stratejisi olduğundan, kazananların oranı da son derece düşük kalıyor. Money Crashers’ın haberine göre başarı arayışındaki yatırımcılar genellikle elindeki en güçlü araçları ise görmezden geliyor: zaman ve bileşik faizin büyüsü. Düzenli yatırım yapmak; gereksiz finansal riskten kaçınarak ve paranızın sizin için yıllar ve on yıllar boyunca çalışmasına izin vererek önemli varlıkları biriktirmenin belirli bir yoludur.

Yolun başındaki yatırımcılarınsa takip emesi gereken birkaç ipucu bulunuyor.

Uzun vadeli hedefler koyun

Hisse senetlerine neden yatırım yapmak istiyorsunuz? Altı ay, bir yıl, beş yıl veya daha uzun bir süre içinde paranızı geri alacak mısın? Emeklilik, gelecekteki üniversite ödemeleri, ev almak ya da varislerinize bir ev bırakmak içim mi tasarrufta bulunuyorsunuz?

Yatırım yapmadan önce, amacınızı ve gelecekte fona ihtiyacınız olabilecek olası zamanı öngörebilmeniz gerekir. Yatırımlarınızınız birkaç yıl içerisinde karşılık vermesine ihtiyacınız varsa başka yatırımları değerlendirmelisiniz. Hisse senetleri piyasalarındaki oynaklığın (volatilite) sermayeniz üzerinde hiçbir kesinlik sağlamaması nedeniyle ihtiyacınız olduğunda sermayenize ulaşamayabilirsiniz.

Ne kadar sermayeye ihtiyacınız olacağını ve ne zamana ihtiyacınız olacağını bilerek ne kadar yatırım yapmanız gerektiğini ve istenilen sonucu elde etmek için yatırımınızın ne tür bir getirisine ihtiyaç duyulacağını hesaplayabilirsiniz. Emeklilik veya gelecekteki üniversite giderleri için ne kadar sermayeye ihtiyacınız olduğunu tahmin etmek için, Kiplinger, Bankrate, MSN Money gibi internet üzerinden kullanılabilen ücretsiz finansal hesap makinelerinden birini kullanabilirsiniz.

Portföyünüzün büyümesinin birbirine bağlı üç faktörle ilişkili olduğunu unutulmaması gerekiyor. Bu faktörler:

Yatırım yaptığınız sermaye

Sermayenizdeki net yıllık kazanç miktarı

Yatırımınızın yıl veya dönem sayısı

İdeal olarak en kısa sürede tasarruflarınıza başlamalı, kendi risk felsefenizle tutarlı biçimde mümkün olduğunca tasarruf yapmalı ve olabildiğince yüksek getiri almalısınız.

Risk toleransını anlamak

Risk toleransı kalıtsal temellidir; eğitim, gelir ve zenginlikten olumlu etkilenen psikolojik bir özellik olan risk toleransı (Bu göstergelerle, risk toleransı biraz artar gibi görünür) yaşa göre olumsuz bir seviyeye (Yaşlandıkça risk toleransı azalır) doğru evrilir. Risk toleransınız risk hakkında nasıl hissettiğiniz ve risk mevcut olduğunda hissettiğiniz anksiyetenin derecesi olarak özetlenebilir. Psikolojik açıdan, risk toleransı "bir kişinin daha olumlu bir sonuç peşinde daha az olumlu bir sonuç yaşama riski ne ölçüde seçtiği" olarak tanımlanır. Başka bir deyişle, 1000 dolar kazanmak için 100 dolar riske atar mısınız? Ya da 1000 Dolar kazanmak için 1000 doları riske atar mısınız? Tüm insanlar risk toleransı değişir ve hiçbir "doğru" denge yoktur.

Risk toleransı da kişinin riske bakış açısından etkilenir. Örnek vermek gerekirse bir uçakta yolculuk yapmak veya bir araba sürmek 1900’lerin başında çok riskli olarak algılanırdı. Bugün bu risk daha az ve uçuşlar ve otomobil seyahatleri daha yaygın olarak kullanılıyor. Aksine çoğu insanın bugün düşme ihtimalinden veya çeşitli sakatlanma risklerinden dolayı ata binmeyi daha tehlikeli görebileceğini hissedebilirsiniz.

Özellikle yatırımlarda bakış açısı oldukça önemlidir. Yatırımlar hakkında daha fazla bilgi edindikçe, hisse senetlerinin nasıl alınıp satıldığı, genellikle ne kadar volatilite (fiyat değişikliği) bulunduğu ve bir yatırımı tasfiye etme zorluğu veya kolaylığı gibi bilgiler edinildikçe, hisse senedi yatırımlarının ilk satın alma işleminizi yapmadan önce düşündüğünüzden daha az riske sahip olduğunu düşünme olasılığınız yüksektir. Sonuç olarak, yatırım yaparken endişeniz daha az yoğundur, risk toleransınız değişmese bile, risk algınız gelişir.

Risk toleransınızı anlayarak, sizi tedirgin edecek yatırımlardan kaçınabilirsiniz. Yatırımlar hakkında daha fazla bilgi edindikçe, örneğin hisse senetlerinin nasıl alınıp satıldığı, genellikle ne kadar volatilite (fiyat değişikliği) bulunduğu ve bir yatırımı tasfiye etmenin zorluğu veya kolaylığını idrak ettikçe, ilk satın alma işleminizi yapmadan önce olduğunuzdan daha az riske sahip olduğunu düşünme olasılığınız yüksektir.

Betterment gibi bir robo-danışmanlık hizmetiyle yatırım yapmayı seçerseniz, risk toleransınız farklı yatırımların seçilmesinde önemli bir faktör olacaktır.

Yatırımlarınızı çeşitlendirin

Buffett gibi deneyimli yatırımcılar, risklerini belirlemek ve ölçmek için gerekli tüm araştırmaları yaptıklarına dair güven içinde olduklarından hisse senedi çeşitlendirmesinden kaçınırlar. Ayrıca konumlarını tehlikeye atacak potansiyel tehlikeleri tespit edebilecekleri ve yıkıcı bir kayıp almadan önce yatırımlarını tasfiye edebilecekleri konusunda da rahattırlar.

Efsane yatırımcı Andrew Carnegie'nin de dediği gibi, "En güvenli yatırım stratejisi tüm yumurtalarınızı bir sepete koyup sepeti izlemektir." Bu da demek oluyor ki yatırımcıların kendilerini Buffett ya da Carnegie gibi olduğunu düşünerek özellikle ilk yatırım yıllarında hata yapmamaları gerekiyor.

Riskleri yönetmenin popüler yolu, yatırımları çeşitlendirmektir. İhtiyatlı yatırımcılar, tek bir kötü olayın tüm varlıklarını etkilememesi veya farklı derecelerde etkilemesi beklentisiyle, farklı sektörlerde, bazen farklı ülkelerdeki farklı şirketlerin hisse senetlerine sahipler.

Her biri sürekli kâr ve büyüme hedefi gösteren beş farklı şirketlerde hisse senedi sahibi olduğunuzu düşünün. Şartlar kötü yönde de değişiyor. Yılın sonunda sahip olduğunuz iki şirketin (A ve B) iyi performans gösterdiğini ve %25 yükseliş gösterdiğini görebilirsiniz. Farklı bir sektörde seçtiğiniz iki şirketin (C ve D) hisselerinde %10’luk bir artış izleyebilirsiniz. Bu süreçte beşinci (E) hisseniz ise şirketin karşı karşıya kaldığı dev bir dava nedeniyle tasfiye edilmiş olabilir.

Çeşitlendirmeyle toplam yatırımlarınızdaki kaybı (portföyünüzün %20’si), iki en iyi şirketinizden elde ettiğiniz %10 kazanımla (%25 x %40) ve diğer iki şirketinizden elde ettiğiniz %4 kazançla (%10 x %40) telafi edebilirsiniz. Tüm portföyünüz %6 oranında düşse de (%20 kayba karşılık %14 kazanç) sadece E şirketine yatırım yapmaktan çok daha iyi bir durumda olursunuz.

Betterment gibi birçok robo-danışmanlar da yatırım portföylerinin çeşitlendirilmesi ve zamanla dengelenmesi konusunda emin davranmaya çalışırlar. Portföy dengesi bozuldukça Betterment gerekli ayarlamaları yapar.

Duygularınızı kontrol edin

Borsada kâr elde etmenin önündeki en büyük engel, kişinin duygularını kontrol edememesi ve mantıklı kararlar alamamasıdır. Kısa vadede, şirketlerin hisse senedi fiyatları tüm yatırım topluluğunun birleşik duygularını yansıtmaktadır. Yatırımcıların çoğunluğu bir şirket hakkında endişeli olduğunda, hisse senedi fiyatının düşmesi muhtemeldir; çoğunluk şirketin geleceği hakkında olumlu hissettiğinde, Hisse senedi fiyatı yükselme eğilimindedir.

Piyasa hakkında olumsuz hisseden bir kişiye "ayı" denilirken, pozitif karşılığı "boğa" olarak adlandırılır. Piyasa saatlerinde, boğalar ve ayılar arasındaki sürekli savaş menkul kıymetlerin sürekli değişen fiyatına yansır. Bu kısa vadeli hareketler; mantık, şirketin varlıklarının yönetimi ve beklentilerin sistematik analizi yerine söylentiler, spekülasyonlar ve beklentiler yani duygular üzerinden değerlendirilir.

Beklentilerimizin aksine hareket eden hisse senedi fiyatları gerginlik ve güvensizlik yaratır. Yatırımcılarda, “Pozisyonumu satıp bir kayıptan kaçınmalı mıyım? Fiyatın toparlanacağını umarak hisseleri elinde tutayım mı? Daha fazla almalı mıyım?” gibi soru işaretlerine yol açar.

Hisse senedi fiyatı beklendiği gibi performans gösterdiğinde bile, şu sorular ortaya çıkar: Fiyat düşmeden önce şimdi kâr satışı yapmalı mıyım? Fiyatın daha yükseğe çıkması muhtemel olduğu için pozisyonumu korumalı mıyım?

Bu gibi düşünceler özellikle piyasa fiyatları sürekli olarak izleniyorsa önünde sonunda zihninizde sizi harekete geçirecek bir noktaya ulaşacaktır. Bu noktada duygular söz konusu eylemin birincil dürtüsü olduğundan muhtemelen yanlış bir karar alınacaktır.

Bir hisse senedi satın aldığınızda, bunu yapmak için iyi bir nedeniz olması ve bu neden geçerli ise hisse senedi fiyatın ne olacağı yönünde bir beklentinizin olması gereklidir. Aynı zamanda yatırımlarınızı tasfiye edeceğiniz bir noktayı da mutlaka oluşturmalısınız. Özellikle de yükseliş konusundaki gerekçelerinizin geçersiz olduğu kanıtlanırsa veya beklentilerinizin karşılanmasına rağmen Hisse senetleri beklendiği gibi tepki vermiyorsa tasfiye süreci oldukça önemlidir. Başka bir deyişle bir menkul kıymeti ve bu stratejiyi satın almadan önce duygusal olmayan bir çıkış stratejisine sahip olmanız gerekir.

Önce temellere hakim olun

İlk yatırımınızı yapmadan önce hisse senetleri piyasaları ve borsada bireysel menkul kıymetler yatırımlarının hazırlanmasını öğrenmek için vakit ayırın. Borsada işlem gören bir fon (ETF) satın almadığınız sürece, odak noktanız bir bütün olarak piyasa yerine bireysel menkul kıymetler olacaktır. Tüm hisse senetlerinin aynı yönde hareket ettiği durumlar çok nadirdir. Endeksler 100 puan veya daha fazla düşse bile bazı şirketler Hisse senetleri yükselişe geçecektir.

İlk satın alma işlemini yapmadan önce aşina olmanız gereken alanlar şunlardır:

Finansal ölçümler ve tanımlar: Fiyat kazanç oranı (P/E), hisse başına kazanç (EPS), özkaynak getirisi (ROE) ve bileşik yıllık büyüme oranı (CAGR) gibi ölçümlerin tanımlarını anlamak gerekiyor. Nasıl hesaplandıklarını bilmek ve bu ölçümleri ve diğer göstergeleri kullanarak farklı şirketleri karşılaştırma yeteneğine sahip olmak önemlidir.

Hisse seçimi ve zamanlama konusunda popüler yöntemler: "Temel" ve "teknik" analizlerin nasıl yapıldığını, nasıl farklılık gösterdiğini ve her birinin bir borsa stratejisinizde en uygun olduğu yeri anlamalısınız.

Borsada satın alma türleri: Piyasa emirleri, limit siparişi, piyasa emirlerini durdurma, limit durdurma emirleri, zarar-durdurma emirleri ve yatırımcılar tarafından yaygın olarak kullanılan diğer türler arasındaki farkı bilin.

Farklı yatırım hesapları türleri: Nakit hesapları fazlasıyla yaygın olsa, marj hesapları belirli türde işlemler için düzenlemeler konusunda gereklidir. Marjın nasıl hesaplandığı ve başlangıç ve koruma marjı gereksinimleri arasındaki farkı anlamanız gerekir.

Bilgi ve risk toleransı birbirine bağlıdır. Warren Buffett'ın dediği gibi, "Risk ne yaptığınızı bilmemektir."

Kaldıraçlardan korunun

Kaldıraç sadece borsa stratejisi yürütmek için borç para kullanımı anlamına gelir. Bir marj hesabında, bankalar ve aracı kurumlar hisse senedi satın almak için, genellikle satın alma değerinin %50’sini kredi olarak kullanabilir. Başka bir deyişle, 10 bin dolar toplam maliyetle 100 dolarlık bir hisse senedinden 100 adet satın alma işlemi gerçekleştirildi. Aracı firma satın alma işlemini tamamlamak için 5 bin dolar kredi verebilir.

Kredi kullanımı kaldıraç uygular ve fiyat hareketlerini abartır. Hisse senedinin hisse başına değerlerinin 200 dolara taşındığını ve sizin sattığınızı düşünelim. Eğer sadece kendi paranızı kullanmış olsaydınız bu yatırımda getiriniz %100 olurdu. Hisse senedi almak için 5 bin dolar kredi almış olsaydınız 200 dolarlık satıştan elde ettiğiniz kâr ise komisyon firmasına ödenen faiz hariç olmak üzere %300 olurdu.

Hisseler yükseldiğinde bu durum kulağa harika geliyor fakat bu durumun tersi de mümkün. Hisse senedinin hisse başına 50 dolara düştüğünü varsayalım. Kaybınızın %100 oranında gerçekleşmesi yanında komisyon firmasına da faiz maliyeti ödemek zorunda kalabilirsiniz.

Kaldıraç bir araçtır ve iyi ya da kötü değildir. Ancak, bu araç en iyi şekilde deneyim ve karar verme yetenekleri konusunda güven kazanıldıktan sonra kullanılması daha doğrudur. Uzun vadede kâr elde edebileceğinizden emin olmak için çıkış stratejinizdeki riskleri sınırlayın.

Borsada koşmadan önce yürümek gerekiyor

Hisse senetleri yatırımları tarihsel olarak diğer yatırım türlerine göre önemli ölçüde daha iyi bir getiri sağlar. Borsa, herkes için eşit bir piyasa ortamı sağlayarak kolay likidite, saydamlık ve aktif düzenlenme süreci sunar. Borsaya yatırım yapmak, tutarlı tasarruf sahibi olmak isteyenler için büyük bir varlık değeri oluşturmak konusunda harika bir fırsattır. Yatırımcıların deneyim kazanması için zaman ve enerjiye gerekli yatırımı yapması gerekir. Risklerini uygun bir şekilde yönetmek ve sabırlı olmak, bileşik faiz büyüsünün onlar için çalışmasına olanak sağlar.

Ne kadar genç yaşlarda hobi olarak yatırım yapmaya başlanırsa o kadar iyi sonuçlar alınabilir. Fakat koşmadan önce yürümeniz gerektiğini unutmayın.

Borsa İstanbul'da oynaklık sürüyor

İkinci dalgada borsaları küçük şirketlerin çöküşü kurtardı

Bloomberg: Bitcoin 100 bin doları görebilir

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.