Borsaların çökeceği endişesi ne kadar gerçekçi?

BORSAGUNDEM.COM - DIŞ HABERLER SERVİSİ

ABD borsaları 2023 yılını ralliyle geçirdi. Ancak Ağustos ayıyla birlikte hız kesen ralli düşüşe geçti. Yatırımcılar, bu düşüşün derinleşme ihtimalinin ne olduğunu merak ediyor.

Borsagundem.com’un derlediği bilgilere göre, karamsarlar borsada 1987 yılına benzer bir yıkım beklerken, diğerleri bu senaryonun oldukça abartılı olduğunun altını çiziyor.

Yatırımcılar hisse senetlerine aşık

MarketWatch’tan Mark Hulbert’in haberine göre, hisse senedi piyasasının bir balon oluşturduğunu beyan eden birçok analist göz önüne alındığında, yatırımcıların bir çöküşten endişe duyması tamamen anlaşılabilir. Hedgeye Risk Management CEO'su Keith McCullough bu endişeyle ilgili şunları söylüyor: “1987'yle şu anda pek çok benzerlik var: Piyasanın Ocak ayında hızlı başlaması, insanların hisse senetlerine aşık olması. Bu borsanın çökmesine neden olan bir katalizör.”

Diğer taraftan, istatistikler, aslında borsalarda gelecek birkaç ay içinde 1987 büyüklüğünde bir kaza olasılığının çok küçük olduğunu gösteriyor: “Sadece yüzde 0,33.”

Yale Üniversitesi'nden Robert Shiller'in birkaç on yıl önce yürütmeye başladığı bir araştırma, ortalama bir yatırımcının çöküş olasılığı gibi bir olguya gerçekten de ‘inandığını’ gösteriyor. Shiller, elde ettiği sonuçları tek bir sayıya indirgiyor: “Gelecek altı ay içinde 1987 büyüklüğünde bir çöküş olasılığının yüzde 10'dan az olduğunu düşünen katılımcıların oranı.” Bu rakam, son ankete göre yüzde 33,9 civarında seyrediyor.

Yüzde 0,33

Bu, yatırımcıların yüzde 66,1'inin riskin yüzde 10'un üzerinde olduğuna inandığı anlamına geliyor. Son yıllarda bu yüzdede belirgin bir yükseliş eğilimi olduğuna dikkat etmek gerekiyor. 2015 yılında bu kategoride 24 aylık hareketli ortalama yüzde 64 iken, bugünkü yüzde 74 seviyesinde seyrediyor. Bu da geçen yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 77'den sadece biraz aşağıda anlamına geliyor.

Bir çöküşün gerçek olasılığını birkaç yıl önce Quarterly Journal of Economics'te yayınlanan ‘Kurumsal Yatırımcılar ve Hisse Senedi Piyasası Volatilitesi’ (Institutional Investors and Stock Market Volatility) başlıklı bir çalışma sayesinde de biliyoruz. Çalışma, Harvard Üniversitesi'nde finans profesörü olan Xavier Gabaix ve Boston Üniversitesi Polimer Araştırmaları Merkezi'nden üç bilim adamı, H. Eugene Stanley, Parameswaran Gopikrishnan ve Vasiliki Plerou tarafından yürütülmüş. Yazarlar, ABD ve diğer ülkelerdeki onlarca yıllık borsa geçmişini analiz ettikten sonra, borsa çöküşlerinin ortalama sıklığını tahmin eden bir formül geliştirmişler.

Bu formüle, gelecek altı ayda meydana gelmesi olası bir düşüş olarak, Dow Jones’un 1987 Kara Pazartesi günü yüzde 22,6 oranındaki düşüşü eklendiğinde, sonucun yani bir çöküş olasılığının yüzde 0,33 olduğu ortaya çıkıyor. Yani, gelecek altı ayda borsalarda bir çöküş olasılığı bu formüle göre gerçekten de oldukça düşük gözüküyor.

Yatırımcılar neden bu kadar endişeli?

Yatırımcıların çöküş olasılığına olan inancındaki sürekli yükseliş eğiliminin büyük bir nedeni de, borsanın ‘son iki buçuk yıllık dönemde iki ayı piyasası’na maruz kalması: “Şubat-Mart 2020 ve Ocak-Ekim 2022.” İki ayı piyasasının da bu kadar hızlı bir şekilde art arda oluşması nadir görülen bir durum ve bu da birçok yatırımcının uzun vadeli görünümünü olumsuz etkiliyor.

Ned Davis Research'ün hazırladığı takvimde 1900'den bu yana 38 ayı piyasası yaşandığı görülüyor. Sadece üç durumda bu kadar hızlı bir şekilde art arda iki ayı piyasası oluşuyor. Bu üç örnekten ikisi Büyük Buhran sırasında meydana geliyor ve üçüncüsü ise 1960'ların başında gerçekleşiyor. Bu da, art arda iki ayı piyasası yaşanmasının üzerinden 60 yıldan fazla zaman geçtiğini gösteriyor.

Karamsarlık önyargısı

Art arda iki ayı piyasasının psikolojik önemini anlamak için Kuzey Carolina Üniversitesi'nden Camelia Kuhnen'in 2015 yılında yaptığı bir araştırmaya yakından bakmak gerekiyor. Kuhnen, hesaplamalı biyoloji, sinir bilimi, psikoloji ve matematiksel ekonomi gibi çok çeşitli alanları bir araya getiren disiplinler arası bir alan olan nöroekonomi alanında uzman bir isim.

‘Finansal Bilgiden Asimetrik Öğrenme' (Asymmetric Learning from Financial Information) adlı çalışmasında, Kuhnen, yatırımcıların kayıp sonrasında inançlarını güncelleme şekli ile kazanç sonrasında nasıl davrandıkları arasında önemli bir fark olduğunu bildiriyor. Buna göre, kayıplar, kazançların iyimserliğe yol açmasından orantısız olarak daha fazla karamsarlığa neden oluyor. Beynimizin işleyişinin derinliklerine kök salmış olan bu eğilim, kendisinin ‘karamsarlık önyargısı' olarak adlandırdığı duruma yol açıyor. Bu önyargı, bugün, içinde bulunduğumuz gibi büyük kayıpların olduğu dönemlerin ardından yaygınlaşmakla kalmıyor, piyasanın daha sonraki performansı oldukça güçlü olsa bile, ancak yavaş yavaş dağılabiliyor.

Birkaç ay değil ama birkaç yıl…

Bu da Shiller'in çöküş güven endeksinin yararlı bir karşıt gösterge olabileceğini gösteriyor. Bu olasılık, anketin her ay yapılmaya başladığı 2001 yılının ortalarından itibaren aylık veriler üzerinde test edildiğinde şu ortaya çıkıyor: Yatırımcılar bir çöküş konusunda daha fazla endişelendiğinde borsalar, sonraki bir, üç ve beş yıllık dönemlerde ortalama olarak daha iyi performans gösteriyor.

Ve yalnızca kısa vadeli öneme sahip olan diğer duyarlılık göstergelerinin aksine, Shiller'in çöküş-güven endeksi birkaç yıllık bir ufukta en açıklayıcı güce sahip gözüküyor. Dolayısıyla bu endeks bize piyasanın önümüzdeki birkaç ay içinde nereye gideceği hakkında çok az şey söylese de, önümüzdeki birkaç yıl içinde güçlü bir piyasanın oluşma ihtimalinin arttığını gösteriyor.

Kiyosaki: Buffett ve Burry borsada çöküş bekliyor

Kâhin borsa uzmanından Wall Street’te ‘çöküş’ uyarısı

ABD hisselerinde ralli sonrası çöküş tahmini

JPMorgan: Hafif bir durgunluk bile borsalarda çöküşe neden olabilir

Rallide ivme tersine dönüyor

Morgan Stanley: Borsa rallisi 2019 yılını anımsatıyor

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.