Borsa yatırımlarında duygulara yer yok

BORSAGUNDEM.COM - DIŞ HABERLER SERVİSİ

Birçok yatırımcı gündelik ticarette şansını denemek ister. Bu sıradan bir küçük yatırımcı hatta büyük bir şirket dahi olabilir. Ancak büyük yatırım şirketleri bile duyguların kontrol edilememesi halinde günlük ticarette büyük paralar kaybedebilir.

Financial Times yazarı Moira O'Neill yine de yakın zamanda aldığı okuyucu yorumlarından birine dikkat çekiyor:

“20 küsur yıl önce paramızın çoğunu internet hisselerini destekleyerek kaybettim, çocuklar küçüktü (ve özel okullarda okuyorlardı). Karıma söylediğimde, evi kaybedip kaybetmediğimi sordu (ki bu tamamen sahibiydik). ‘Hayır, ben bile o kadar aptal değilim’ dedim. Güldü ve bana ‘Öyleyse pek de önemli değil’ dedi. O zaman eşimin hayatımda yapabileceğim en iyi yatırım olduğunu fark ettim ve bu tamamen duygusal bir seçimdi.”

Gerçekten de hayatta verdiğimiz en iyi kararlardan bazılarını duygularımızı kullanarak veriyoruz. Dolayısıyla O’Neill şu soruyu soruyor: “Peki bu neden yatırım için geçerli değil?”

Pandemi sırasında, İngiltere’de 1.8 milyon kişinin ilk kez borsalarda ticarete başladı. 2021 yılında yapılan bir ankete göre, çoğu tasarruf hesabı vadeli mevduatlardan daha yüksek getiri potansiyeli olduğu motivasyonuyla açıldı.

Bugün faiz oranları daha yüksek olduğuna göre bu partinin de bitmesi beklenebilir. Ancak İngiltere Mali Yürütme Otoritesi'nin endişe verici yeni araştırması, emekli veya sabit maaşı olmayan bazı düşük gelirlilerin kripto para birimlerine ve diğer riskli finansal ürünlere yatırım yaptığını gösteriyor. O’Neill’a göre bu ya çaresizlikten ya da saflıktan.

Oysa söz konusu grubun günlük ticarette olmaması gerekiyor. Zira günlük ticaret borsa yazarına göre gerçekte bir çeşit spekülasyon veya kumar olarak adlandırılabilir. Sabit maaşı olmayan birisi için zor kazanılmış 1.000 sterlin gibi bir paranın gündelik ticarette kaybedilmesi ihtimali çok yüksek.

Servet yelpazesinin en üst ucunda olan, rahat bir emekliliği karşılayabilecek birikimi olan insanlar ‘ek bir uğraşı’ olarak günlük işlemlerde zaman geçirebilir. Fakat borsa yazarı bunun pahalı bir hobi olduğunu ve duygular konusunda ustalaşmanın da bu oyunun bir parçası olduğunu belirtiyor.

Oranlı bahis ve döviz ticareti sunarak hisse satın almanın ötesinde günlük ticaretin daha vahşi tarafını destekleyen broker firması City Index'in yeni araştırması, traderların üçte birinden fazlasının duyguların ticaret kararlarını etkilediğini kabul ettiğini buldu. 41-60 yaş aralığındakilerin, ticaret kararlarında duygulardan etkilenme olasılığı ise daha yüksekti.

O’Neill, imkanları ne olursa olsun günlük ticaret yaparak emeklilik birikimlerindeki boşluğu doldurmayı hedefleyenlerin hemen durmalarını tavsiye ediyor. Parayla ilgili duygusal endişeleriniz arttıkça yanlış tercih yapma olasılığınız da artabilir. Para konusunda bir endişeniz olmasa bile yatırım kararlarınız açgözlülük ve korku gibi irrasyonel davranışlar tarafından yönlendirilebilir. Kendinizi yüksekten alıp düşükten satarken bulabilirsiniz.

Bazı yatırımcılar duyguların ticari performansı artırdığına iddia etmeye çalışıyor olabilir. Ancak 1980’lerden bu yana olan akademik kanıtlar bunun tam tersini gösteriyor. 2021 yılında Bath Üniversitesi’nin konuya dair yaptığı bir araştırma yaşanan duygu durum değişikliğinin bağlama göre farklılık gösterdiğini diğer bir deyişle işlem sırasındaki fiyatın yatırımcıları duygusal olarak daha çok etkilediğini buldu.

Peki neden böyleyiz?

Uzmanlar yatırıma verdiğimiz duygusal tepkilerin ilkel avcı-toplayıcı hayatta kalma içgüdüleriyle bağlantılı olduğunu söylüyor.

Taş Devri avcıları, acıdan kaçınmak konusunda (kırık bacak = iki ay boyunca aileyi savunamama veya besleyememe) kazanç elde etmekten (ceylan öldürmek) daha fazla çaba sarf etmek zorunda kalıyorlardı. Ancak alınan risklerin de önemli bir getirisi vardı. Büyük bir mamut öldürmek kabile için birkaç aylık protein anlamına geliyordu. Köklü hayatta kalma içgüdülerimizi bizi risk almaya aşılmaz zorluklarla karşı karşıya kaldığımızda sık sık kaçmak yerine savaşmaya itiyor.

Dolayısıyla, bir ticarette para kaybetmenin neden olduğu acı, eşit değerde bir kazançtan alınan zevkten önemli ölçüde daha büyüktür. Ve bu aynı zamanda doğuştan gelen kendimizi aldatma yeteneğimizle birleşir. Piyasayı yenebileceğimiz duygularımızı kontrol edebileceğimiz konusunda kendimizi ikna edebiliyoruz.

Bununla birlikte, potansiyel riskler yükseldiğinde, daha muhafazakar içgüdüler devreye girme eğilimi gösteriyor. O’Neill bu noktada pandemi kaynaklı endişelerin bir sonucu olarak yatırımcıların rekor miktarda nakit para tuttuğunu hatırlatıyor.

Ancak İngiltere Merkez Bankası kredi verilerinin analizine göre, ülkenin tasarruflarının 1 trilyon sterlinden fazlası hâlâ yüzde 2'den az getirisi olan hesaplarda tutuluyor. İngiltere’nin temel faiz oranı ise yüzde 5,25. Borsa yazarı söz konusu getiri oranının enflasyona karşı büyük ölçüde kaybettiğini ve paralarını bu hesaplarda tutanların acilen makul bir getiri oranına taşınması gerektiğini sözlerine ekledi.

Bu arada, yatırım riski danışmanı Oxford Risk, duygusal olarak yönlendirilen kararların yatırımcılara yılda ortalama yüzde 3 getiri kaybettiğini tespit etti. Kayıplar, yüksek stres veya aşırı volatilite dönemlerinde yılda yüzde 6 veya 7'ye kadar yükselebiliyor.

Duygularla nasıl mücadele edilebilir?

Bu konudaki en genel tavsiye yatırımlara devam etmek ve büyük düzeltmeler dönemlerinde para eklemeye devam etmektir. Duyguları kontrol altına almaksa şifrenizi unutmanız halinde çok daha kolay olabilir. Zira bu sayede yatırımlarınızı rahat bırakabilirsiniz. Ayrıca her yatırım teması için bir yüzde belirlemek ve bu yüzde çok düşerse doldurup çok yükselirse satışa geçmek de sık sık uygulanan bir yaklaşımdır.

Bir diğer yöntemse piyasalar düştüğünde mali danışmanlara güvenmektir. Bu da danışmanlara ödenen ücret düşünüldüğünde iyi bir ‘katma değer’dir.

O’Neill’a göre yatırım yaparken güvenli bir yaklaşıma sahip olmak hiç risk almamak anlamına da gelmiyor. Portföyünüzün %10’una kadar risk aldığınız ve diğer %90’ıyla kendinizi sağlama aldığınız sürece piyasanın heyecanı da elbette tadılabilir. Ayrılan bu miktar normal stratejinize uymasa dahi bir mali danışmanın onayını alabilir. Bu sayede hisse senetleri endekslerinde, Bitcoin ticaretinde veya opsiyon piyasalarında şansınızı deneyebilirsiniz.

Ancak borsa yazarı yatırım yapmayı eğlenceli ve ilginç hale getiren kısmın sınırlı kalmasını, ana ‘sıkıcı’ kısım içinse duygularınızı kontrol altında tutmanızı tavsiye ediyor.

Maersk hisseleri çakıldı

Leon Cooperman: Hisse senetleri aşırı pahalı

Piyasalardaki gerginliğin sorumlusu zombi ekonomisi

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.