Borsa balonu küresel risk yaratıyor

BORSAGUNDEM.COM - DIŞ HABERLER SERVİSİ

GameStop hisselerinde son dönemde görülen yükseliş ve düşüş, politika yapıcılara dünya piyasalarının ve ekonomilerinin oldukça hassas bir konumda olduğuna ve siyasi istikrara ciddi riskler oluşturduğuna yönelik uyarı niteliğindeydi. ABD bu hastalığın başlangıcı ve dünyanın birçok bölümü de ABD’yi takip edecek. GameStop vakası, sermaye piyasalarının şirketlerin temel verilerinden ziyade yatırımcıların konumlandırmasıyla yön bulduğunu açıkça gösterdi. Piyasalardaki bu bozukluğu ana nedenleri ise düşük faiz oranları sayesinde pasif yatırımların yaygınlaşması ve kaldıraç.

Bu iki gücün bir araya gelmesi sermaye dağılımında anlamsız bozulmalara yol açarken, toplumdaki zengin ve yoksul ayrımını körükledi. Giderek daha açık hale gelen gerçek ise, hükümetin her zaman piyasaları kurtarma gücüne sahip olup olmadığını bilmediğimiz. Faiz oranları sıfır seviyesine yakınken, parasal politikanın geleneksel araçları piyasaları kurtarmak ve yeni bir krizi önlemek için yeterli olmayabilir. Açığa satış yapanları sıkıştırmak için gösterilen çaba GameStop’un hisse fiyatlarını tüm mantıklı değerlemelerin üzerine çıkardı.

Şirketin hisseleri 11 işlem günün 23 kat arttı ve hisse fiyatının düşeceğini tahmin etmiş olanlar, yükümlülüklerini yerine getirmek için hisse almak zorunda kaldı. GameStop sıkışmasını bu kadar önemli kılan faktörlerden biri de pasif sahiplikti. Mevcut hisselerin yaklaşık dörtte biri, pasif yatırımcılar tarafından tutuluyordu. Bu fonlar ise oto pilotta ilerliyor. Yeni para geldikçe, hisseler ve diğer varlıklar arasında özel bir kombinasyonla denge kurularak dağıtım yapılıyor.

Financial Times’ın haberine göre, GameStop’un fiyatı gülünç derecede yükselirken, bu pasif fonlar neredeyse kesinlikle dengelerini korumak için alım yapacaktı. 

Aynı durum Tesla hisselerinin seyrinin de büyük bir kısmını açıklıyor. Şirketin satış ve kar gibi temel verilerine dayanmayan ve sürekli artış gösteren hisse fiyatları da çılgın spekülasyonu besliyor.

Pasif fonlardaki büyüme nedeniyle ortaya çıkan fiyat bozulmaları, oldukça yakın zamanda tamamıyla anlaşılabildi. Logica Funds’dan Michael Green ve akademisyen ekip arkadaşlarına göre, aktif bir yatırımcıya kademeli olarak para verildiğinde, toplam piyasa değeri üzerinde ortalama 2,50 dolar etkisi oluyor.

Çarpan ise, mevcutta bulunan hisselerin sayısının, tüm hisselerin sayısından daha az olması nedeniyle ortaya çıkıyor ve bir alıcının genellikle bir hissedarı satış yapmaya ikna etmesi için genellikle bir prim ödemesi gerekiyor. Ancak Green’in tahminine göre, bir pasif fon ek yatırım aldığında, dengeyi korumak için alınan otomatik karar piyasa değeriyle orantılı alım yapmak oluyor. Bunun sonucunda ise, piyasa değerinde 17 doların üzerinde bir artış görülüyor.

Pasif fonların fiyatlar üzerindeki etkisinin çok daha büyük olmasının nedeni aktif yatırımcıların sermayelerini kullanma konusunda daha sabırlı olabilmeleri ve ödedikleri fiyatlara karşı hassasiyet göstermeleri. Pasif fonların ise hangi fiyattan alım yapılacağına ilişkin fazla detaylı değerlendirmesi bulunmuyor. Eğer sermaye akışı varsa alım yapılıyor. Üstelik pasif fonların bir hisseye yönelik talebi, fiyat yükseldikçe artıyor. Bunun nedeni ise takip ettikleri endekste, bu hissenin ağırlığının yükseliyor olması. Bu tip fonlara sermaye akışı devam ettikçe, satış yapılmıyor.

Düşük faizlerle bağlantılı kaldıraçlar ise bu sağlıksız dinamikleri güçlendiriyor. Dengeli fonlar, tahvillerinin değerinin artması nedeniyle hisse alımı yapmak zorunda kalıyorlar. Emeklilik fonları ise tahvil getirilerinde yaşadıkları kayıpları telafi etmek için hisse alımına yöneliyor. Son dönemde amatör yatırımcıların çabasıyla yükselen GameStop gibi hisselerin yükselen değerleri, bu tip hisselerden daha fazla alabilmek için başvurulan kredilerde teminat olarak gösteriliyor.

Aşırı spekülasyona neden olan ucuz para, 1990’ların dot-com balonuna, 2000’lerin emlak balonuna yol açmıştı. Şimdi ise ‘stonk’ balonuna yol açıyor. Piyasaların karşısında duran en önemli risk, pasif fon akışlarının negatife dönmesi. Eğer bu gerçekleşirse pasif fonlardaki satış dalgası oldukça hızlı bir piyasa çöküşüne neden olabilir. Böyle bir çöküş ise 1929-1932 yılları arasında yaşanan çöküşle boy ölçüşecek kapasitede olabilir.

Piyasa balonlarının toplumsal etkilerini de gözardı etmemeliyiz. Balonların en tehlikeli sonuçlarından biri de çok kişinin kaybının oldukça az sayıdaki kişinin kazancına dönüşmesi. Toplumlar eşitsizlik nedeniyle ortaya çıkan haksızlıklarla savaşırken, karanlık yıllarla karşı karşıya. Bu nedenle ekonomilerimizi ve piyasalarımızı yeniden düzenlemek için bir yol bulmalıyız.

Küçük yatırımcıların akın ettiği hisseler

Elon Musk'a Bitcoin soruşturması!

Borsalar tam gaz tehlikeli bölgeye giriyor

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.