Borsa balonlarının 3 olumlu sonucu

BORSAGUNDEM.COM - DIŞ HABERLER SERVİSİ

Enflasyon son aylarda ekonomi alanındaki tartışmaların gündeminde. Aynı zamanda fiyat büyümesinin daha sıkı para politikalarını da beraberinde getirceği ve ekonomik toparlanmayı engelleyeceğinden de endişeleniliyor. Ancak enflasyon da, ABD Merkez Bankası’nın (FED) “politika hataları” da geçtiğimiz 30 yıl boyunca ekonomik büyümeyi engellemedi. Bu süreçte ekonomik büyüme süreçlerine darbe indiren unsur ise borsa balonları oldu.

Balon piyasalarını takip eden finansal kayıplar ve ekonomik engeller borsa balonlarına kötü bir şöhret yüklemiş olsa da balon piyasalarında fırsatlar da bulunabiliyor. Piyasa balonları modern ekonomik genişlemenin vazgeçilmez bir unsuru haline geldi ve politika yapıcıların araçları, balonları önleme konusunda iyi olmasa da piyasaların toparlanma sürecinde işe yarıyor. Fortune’un haberine göre, piyasa balonları ise birçok şekilde karşımıza çıkabiliyor.

En kötü piyasa balonları bile sermaye oluşumunu hızlandırabilir ve verimlilik ile inovasyon büyümesi için zemin oluşturabilir. İçinde bulunduğumuz çağ piyasa balonlarının çağı. 1980’lerin ortasından bu yana yapısal olarak yüksek enflasyon bastırıldığından ve düşük seviyede enflasyon istikrar kazandığından beri tüm döngülerde balonlar görüldü. Son üç döngüden ikisi ise balonlar patladığında sona erdi.

1990’ların sonunda dot-com balonu ve 2000’lerin ortasında emlak balonu patladığında döngüsel motifler belirlenmiş oldu. Benzer bir şekilde 2008 sonrası görülen döngüde de hükümet tahvillerinde rekor değerlemeler görüldü ve diğer balonların oluşması için de gerekli zemin hazırlandı. Ancak korona virüs pandemisi bu döngünün sona ermesine neden oldu.

Balon sonrası piyasalar

Balonlar oluşurken politika yapıcılar balonları önlemek için çaba harcamaktansa, balonların sonrasında piyasaları düzenlemeyi daha kolay buldu. Bu durum ise göründüğü kadar tehlikeli değil. Politika yapıcıların araçları döngüyü risk altında bırakmadan balonları ortadan kaldırmak için çok doğrudan. Aynı zamanda sürdürülebilir olmayan bir balonu tespit etmek de oldukça güç.

Örneğin 1990’ların sonunda ve 2000’li yılların ortasında oluşan balonların ekonomi etki almadan ortadan kalkması için faiz oranlarının ne kadar yükseltilmesi gerekiyordu? Halbuki politika yapıcıların görevi daha çok enflasyonu düzenlemek ve tam istihdam hedefine yönelik çalışmak. Aslına bakılacak olursa politika yapıcıların oynayabileceği en yapıcı rol balonları kredilerle kaldıraçlandırılmış finans sisteminden, özellikle de bankalardan uzak tutmak ve kredi ile likiditenin balonlar patladığında etkilenmemesini sağlamak.

Başka bir deyişle para otoritelerinin görevi balonların pozitif gelişmelere zemin hazırlamasına izin verirken, yaratacakları zararı sınırlandırmak.

Bu durum oldukça önemli çünkü balonların bankacılık sistemini etkilemesine izin verilirse, balonların yarattığı pozitif zeminler uzun vadeli ekonomik ve siyasi engellere dönüşebilir.

Balonları sevmek için 3 neden

Balon piyasalarının ortaya çıkardığı olumlu sonuçlar, balon patladığında görülen olusuzlukların aksine görüldüğü kadar uzak değil. Bir balonun pozitif etki yaratması ekonominin kapasitesini genişletip genişletmemiş olmasına bağlı. Makroekonomik anlamda bu durum bir balon sermaye artışını sağlıyor, verimlilik büyümesi yaratıyor ya da istihdamı harekete geçiriyorsa olumlu sonuçları olduğu söylenebiliyor.

Sermaye piyasaları açısından balonların olumlu etkisini görmek oldukça kolay. Örneğin borsagundem.com'un derlediği bilgilere göre demiryolları ve kanalların gelişimi, birçok balon tarafından hızlandırıldı. Demiryolu balonları patladığında beraberinde birçok resesyon getirdi ancak aynı zamanda gelişmiş bir altyapı mirası da bıraktı. Benzer bir şekilde 1990’ların sonundaki bilgi ve iletişim balonu da teknolojik ilerlemeler için önemli bir zemin hazırladı.

Telekom yatırımcıları zarar etmiş olsa da, o dönemden bu yana ekonominin dijitalleşmesine imkan tanıyan bir altyapı oluşmasına katkıda bulunuldu. Verimlilik büyümesi söz konusu olduğunda da balon piyasalarının olumlu etkileri açıkça görülebiliyor. Elbette “dotcom” kavramıyla birlikte akla kaybedilen yüz milyonlarca dolar geliyor. Ancak dot-com balonu aynı zamanda bugünün Amazon’unu da ortaya çıkardı ve tüketim biçimlerinde bir devrim yaratan dijitalleşmenin öncüsünü tetikledi.

O dönemde iflas eden WebVan yöneticilerinden bazıları aldıkları dersleri AmazonFresh isminde market siparişi şirketi kurmak için kullandı. Benzer bir şekilde temiz enerji ve biyoteknoloji de 90’lar ve 2000’li yıllarda balon süreçlerinden geçti. Ancak yapılan yatırımlar inovasyonu, gelişimi ve bu teknolojilerin uygulanmasını hızlandırdı.

Korona virüs krizinden önce biyoteknoloji girişim ve sermaye yatırımlarındaki patlama bir balon olarak tanımlanmıştı. Ancak geçtiğimiz yıl edindiğimiz tecrübelerin ardından, bu gelişmeyi hızlandıran balonlar oldukça değerli görülüyor.

İstihdam açısından ise balonların olumlu etkileri açıkça görülemiyor. Yine de bugünün teknoloji start-up’ları düşünüldüğünde, kolay finans ve yüksek değerlemeler işe alımları ve yetenekli çalışanlara yüksek maaşlar vermeyi kolaylaştırıyor.

Aynı zamanda en yetenekli çalışanları çekebilme kabiliyeti yeni projelerin beraberinde dönüşüm getiren gelişmeler görmesini sağlıyor. Hatta zaman zaman içinde bulundukları sektörleri de yeniden şekillendiriyor.

Doların gözü Powell'da

Borsa İstanbul'da merkez coşkusu

'Bitcoin için tek yön yukarı'

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.