Amerikan borsa tarihinin en büyük çöküşleri

BORSAGUNDEM.NET – DIŞ HABERLER SERVİSİ

Küresel borsalar rekor seviyelere yakınken yatırımcılar olası bir çöküşten endişe duyuyor olabilir. Ancak hisse senetlerinin yükse seviyelerde olması mutlaka bir çöküşün geleceği anlamını taşımıyor.

Hisse senetleri herhangi bir gün yükselebilir veya düşebilir. Dolayısıyla düşüşler de nadir bir durum değildir. Ancak borsaların çökmesi nadir bir durumdur. Bu tür dönemlerde hisse senetleri çok küçük zaman aralıklarında çok hızlı bir şekilde düşer. Gerçek şu ki borsaların çökmesi olağanüstü derecede nadir durumlardır. Bu çöküşleri önceden tahmin etmekse neredeyse imkansızdır.

Bankrate’in haberine göre ABD tarihindeki muhtemelen en büyük borsa çöküşü Ekim 1929’da gerçekleşti. Borsa eylül ayında tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşmıştı. Ancak 24 Ekim tarihinde hisse senetleri düşmeye başladı. Pazartesi ve Salı günlerinde Dow Jones Sanayi Endeksi değerinin yaklaşık %25’i kadar düştü. Kara Salı olarak bilinen bu düşüş aynı zamanda Büyük Buhran’ın başlamasına yardımcı oldu.

Wall Street’teki bir diğer önemli çöküş ise 19 Ekim 1987’de meydana geldi. Kara Pazartesi olarak da bilinen bu çöküş çok daha ani bir şekilde gerçekleşti. Yatırımcılar, ABD'nin ticaret açığı ve Orta Doğu'daki gerilimler konusunda endişelendi. Ancak algoritmik işlemler, Dow'un tek bir günde şimdiye kadarki en büyük yüzde düşüşü olan yaklaşık %22’lik çöküşünde önemli bir rol oynadı.

Bankrate haberinde Amerikan borsaları tarihindeki büyük çöküşler şöyle sıralanıyor:

Kara Salı: 29 Ekim 1929

Wall Street borsaları 1920'ler boyunca istikrarlı bir şekilde yükseldi ve Eylül 1929'da tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Ağustos 1921'deki seviyesinin altı katından fazla yüksekliğe ulaştı. Ekonomist Irving Fisher, hisse senetlerinin "kalıcı olarak yüksek bir platoya" ulaştığını ilan etti. Piyasanın Fisher’ı düzeltmesi ise uzun sürmedi.

Satışlar 24 Ekim Perşembe günü başladı. Ancak çöküş, Dow'un sırasıyla yüzde 13 ve yüzde 12 düştüğü pazartesi ve salı günü gerçek anlamda hız kazandı. Kasım ortasına gelindiğinde, Dow Jones eylül ayının en yüksek seviyesinin neredeyse yarısına geriledi ve hem yatırımcıların hem de spekülatörlerin servetlerini alt üst etti.

Büyük Buhran'ın ekonomik zorlukları ortaya çıktıkça piyasa önümüzdeki birkaç yıl içinde düşmeye devam etti. Piyasa nihayet Temmuz 1932'de dibe vurdu ve Dow Jones, çöküş öncesi en yüksek seviyesinden %89 düşüşle 41,22'de kapandı. Eylül 1929'daki zirvelerine Kasım 1954'e kadar geri dönemeyecekti.

1929 çöküşü, bir ekonomik güç ve teknolojik ilerleme döneminin ardından geldi. Arabalar ve telefonlar, yaygın bir popülerlik kazanan yeni icatlardı ve işçi sınıfından daha fazla hane halkı borsaya yatırım yapmaya başladı. Birçok kişi, hisse senetleri teminat göstererek yatırımlarının büyük çoğunluğundan borç almalarına izin veren marj hesaplarını kullanarak yatırım yaptı. Ancak bu, hisse senetlerindeki spekülasyonları körüklemeye yardımcı oldu ve fiyatlarını sürdürülemez seviyelere şişirdi. Sonunda balon patladı ve borsa çöktü.

Kara Pazartesi: 19 Ekim 1987

1987 borsa çöküşü veya Kara Pazartesi, ABD borsa tarihindeki tek bir günde en büyük yüzdelik düşüş olarak bilinir. 19 Ekim'de Dow Jones %22,6 düşerek 508 puanlık şok edici bir çöküş yaşadı.

Bu çöküş münferit bir olaydı ve 1929 kazasının yarattığı etkiye yakın bir yere sahip değildi. ABD'nin artan ticaret açığı ve Orta Doğu'daki gerginliklerle ilgili endişeler düşüşlerde etkili olsa da çöküşün çoğunlukla algoritmik ticaret programlarından kaynaklandığı kabul edildi. 

Algoritmalar, fiyatlar yükseldikçe daha fazla satın aldı ve düştükçe daha fazla sattı. 19 Ekim'deki yangın satışı, bazı trader'ların paniğe kapılmasına ve piyasanın dip bulamaması nedeniyle daha da fazla satışa geçmesine yol açtı.

Ancak satıştan sonra piyasa oldukça hızlı bir şekilde toparlandı ve hisse senetleri 1987'yi yıllık bazda küçük bir yükselişle kapattı. İki yıldan kısa bir süre sonra, piyasa çöküşten kaynaklanan tüm kayıplarını geri kazanmıştı.

Dot-com balonu: 2000-2002

Ekonomi 1990'ların çoğunda güçlü bir şekilde büyüyordu. İnternet ilk çıkışını yapmıştı ve yeni teknolojinin insanların yaşam biçimini nasıl değiştireceği konusunda artan bir iyimserlik vardı. Teknoloji ağırlıklı Nasdaq Bileşik Endeksi, 1995'ten 2000'e kadar yaklaşık 1.000 puandan 5.000'in üzerine çıkmıştı. Teknoloji veya internetle hiçbir ilgisi olmayan şirketler, yatırımcıların hisselerini yükseltecekleri umuduyla isimlerini ".com" içerecek şekilde değiştirdiler.

Ancak 2000 yılının başlarında balon patlamaya başladı. Nasdaq'ın en kötü performans gösterdiği 15 seanstan 5’i Nisan 2000 ile Ocak 2001 arasında gerçekleşti. 14 Nisan 2000'de endeks yaklaşık %10 düştü ve o zamana kadarki en büyük ikinci tek günlük düşüşünü gerçekleştirdi. Piyasa Ekim 2002'de dibe vurduğunda, Nasdaq Bileşik Endeksi değerinin yaklaşık %80'ini kaybetmişti.

Bu gerçekten de eşsiz bir borsa çöküşüydü. Zira tüm hisse senetleri çökmüyordu. İstikrarlı ve yükselen bilançoları olan “eski ekonomiye” bağlı şirketler teknoloji balonu sırasında yatırımcılar dışlanmıştı. Bu dışlanma teknoloji hisseleri satılırken de yükseliş anlamına geliyordu. Warren Buffett'ın yatırım firması Berkshire Hathaway'inin hisseleri 2000 yılında %25'ten fazla yükseldi. Sigortacı Progressive'in hisseleri ise 2000 ve 2001'de %40'tan fazla arttı.

Küresel Finans Krizi: 2008-2009

Konut piyasasının çöküşü, ABD finansal sistemini 2008 sonbaharında çöküşün eşiğine getirdi. ABD hükümeti, yüksek faizli mortgagelara bağlı kayıpları karşılayamayan bankaları ve finans kurumlarını kurtarmak için devreye girdi. Krizin ilk işaretleri ise 2007’de ortaya çıkmıştı. Ancak borsa yükselmeye devam etti. Sorunun boyutu 2008 boyunca daha net hale geldikçe, hisse senetleri düştü ve nihayet o yılın eylül ayında çok ciddi bir seviyeye ulaştı.

New York'taki çılgınca geçen bir hafta sonu boyunca, ABD hükümeti, Merrill Lynch ve AIG gibi ‘iflas etmek için fazla büyük’ finansal kurumların satışını ve kurtarılmasını organize etti. Borsa bu dönem boyunca son derece dalgalı bir seyir izledi. Hisse senetleri hükümetin finans şirketlerini kurtarma haberleriyle yükseldi ve ABD Kongresi’nin ilk planı reddetmek için oy kullanmasıyla düştü. Eylül ayının sonundan aralık ayının başına kadar S&P 500'ün tek bir günde değerinin yüzde 7 ila 8'ini kaybettiği dört gün kayda geçti.

Ekonomi kötüleştikçe ve yatırımcılar ABD'nin Büyük Buhran'dan bu yana en kötü resesyonu yaşadıklarını fark ettikçe borsa düşmeye devam etti. Piyasa sonunda Mart 2009'da dibe vurdu ve S&P 500, Ekim 2007'deki zirvesinden yaklaşık %60 değer kaybetti. Endeksin bir önceki rekor seviyesini aşması için Nisan 2013'e kadar beklemesi gerekti.

Kovid-19 pandemisi: 2020

Borsa tarihinin en benzersiz borsa çöküşlerinden birisi olan bu çöküş Kovid-19 salgınının ciddiyetinin ve küresel ekonomi üzerindeki etkisinin fark edilmesiyle Mart 2020’de ortaya çıktı.

16 Mart 2020’de Dow Jones 1987’deki çöküşünden bu yana şimdiye kadarki en büyük günlük düşüşünü gerçekleştirdi. Tek bir günde 3.000 puan düşen endeks bu işlem günü içerisinde %13 geriledi.

19 Şubat 2020'de tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşan S&P 500 Endeksi, 23 Mart'a kadar olan süreçte tarihinin en keskin düşüşlerinden birini gerçekleştirdi ve bu tarih aralığında %34 geriledi. Ancak ABD Merkez Bankası ve ABD Hazine Bakanlığı, ekonomiyi desteklemek ve pandemiden en çok etkilenenlere sağlanan teşvikleri artırmak için devreye girdi. Piyasalar da toparlanmaya başladı. Ağustos ayına gelindiğinde, ABD borsaları yeni bir zirveye ulaştı ve 2021'in büyük bölümünde yükselmeye devam etti.

Doların yükselişi nereye kadar sürecek?

JPMorgan: Hisse senetleri bu yaz duvara çarpabilir

Stifel: Ilımlı stagflasyon borsada düşüşe işaret ediyor

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.