7,4 trilyon dolar nasıl buhar oldu?

BORSAGUNDEM.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

2021’in kasım sonundan bu yana sadece 1 yıl geçmesine rağmen teknoloji şirketleri için bu süre çok daha uzunmuş gibi hissedildi. 2021'in bu zamanında, ABD borsalarında Nasdaq Endeksi, pandeminin ilk günlerinden bu yana iki katına çıkarak zirveye ulaşmıştı. Rivian'ın gişe rekorları kıran halka arzı, art arda gelen rekorların sonuncusu olmuştu. Teknoloji şirketlerindeki yüksek hisse değerlemeleriyle birlikte sektörde işe alım patlaması yaşanıyordu ve teknoloji çalışanlarının da keyfi yerindeydi.

12 ay sonrasında ise sektör tamamen farklı bir atmosfere büründü. ABD'nin en değerli 15 teknoloji şirketinden hiçbiri 2021'deki pozitif getirileri sağlayamadı. Microsoft, piyasa değerinde yaklaşık 700 milyar dolar kaybetti. Facebook’un çatı şirketi Meta'nın piyasa değeri, bu yıl 600 milyar doların üzerinde değer kaybederek en yüksek seviyelerinden %70'in üzerinde daraldı.

Nasdaq’taki 12 aylık düşüş boyunca yatırımcılar toplamda 7,4 trilyon dolar kaybetti.

Borsagundem.com’un derlediği bilgilere göre ABD Merkez Bankası’nın (FED) agresif faiz artırımları kolay sermayeye erişimi engelledi. ABD’de hızla yükselen enflasyonsa teknoloji şirketleri gibi gelecekte kâr vaat eden tüm şirketleri bugün çok daha az değerli hale getiriyor. Tüm bu olumsuz gelişmelerin etkisiyle bulut sistemleri alanındaki hisse senetleri de kripto ile birlikte çöküşe geçti.

CNBC’nin haberinde teknoloji şirketleri için bahsedilecek çok fazla acı verici konunun mevcut olduğu belirtiliyor. Sektördeki şirketler maliyetleri düşürüyor, yeni işe alımları donduruyor ve birçok büyük teknoloji devi personelini işten çıkarıyor. Abartılı halka arzlar öncesinde teknoloji şirketlerine katılan ve tazminatlarının çoğunu hisse senedi opsiyonları şeklinde alan çalışanlar şimdiyse dipteki hisse senetlerine bakarak sadece gelecek için bir toparlanmayı ümit edebiliyor.

Teknoloji şirketleri 2020 ve 2021 pandemi döneminde uzaktan çalışma uygulamaları ve video oyunları furyası gibi popüler gelişmelerden faydalanmıştı ve halka arz olan teknoloji şirketlerinin sayısı hızla artmıştı. ABD hükümetinin ekonomiye sağladığı piyasa destekleri de şirketlerin desteklenmesine yol açmıştı. Ancak söz konusu halka arz dalgası bu yıl yavaşladı.

Yatırım bankalarının ve girişim sermayelerinin milyarlarca dolar toplayarak kasasını şişirmesini sağlayan teknoloji şirketlerinin değerlerinin bir anda düştüğü görüldü. Bu düşüş yıl boyunca da devam etti.

150 milyar doların üzerinde olağanüstü bir piyasa değerine ulaşan elektrikli otomotiv şirketi Rivian ulaştığı zirveden %80 değer kaybetti. Borsalarda yeni listelenen ABD şirketlerinden bir sepet oluşturan Renaissance IPO ETF'si, geçen yıla göre %57 düşüş gösterdi.

Yine de çok az sayıda teknoloji yöneticisi yanıldıklarını kabul ederek öne çıkabildi. Zira Kovid-19 krizi insanların çalışma, oyun oynama, alışveriş ve öğrenme biçimlerini çok az değiştirdi. İnsanların hayatlarını sonsuza dek video izleyerek, otuma odasında egzersiz yaparak, havalimanlarından, alışveriş merkezlerinden veya restoranlardan kaçınarak geçireceğini düşünmek ve buna göre işe alım ve yatırım yapmak kötü bir bahisti.

Yaklaşık yirmi yıldır ilk kez Nasdaq Endeksi, S&P 500 karşısında üst üste kaybetmeye hazırlanıyor. Bu en son gerçekleştiğinde teknoloji ağırlıklı endeks dot-com balonunun patlamasıyla başlayan uzun vadeli bir düşüş grafiğinin sonundaydı. 2000 ve 2006 yılları arasında Nasdaq Endeksi getiriler bazında, S&P 500'ü sadece bir kez geçebilmişti.

Teknoloji sektörü bugün de benzeri bir şekilde gerçeklerle mi yüzleşiyor? Silikon Vadisi'ni veya son yıllarda dünya çapında ortaya çıkan birçok girişimi yok saymak aptalca olur. Ancak sektörün büyüklüğünün yanlış yorumlandığını sorgulamak için nedenler var mı?

CNBC yazarı Rohan Goswami’ye göre bu soruların cevabı Meta CEO’su Mark Zuckerberg’e ne kadar güvendiğinize göre değişir.

Meta’nın kâbus yılı

2022’nin Meta’nın yılı olması bekleniyordu. 2021'in sonlarında adını değiştirmeden önce, Facebook yatırımcılara sürekli olarak parlak getirileri sağlamış, bilanço tahminlerini aşmış ve tarihi bir hızla kârlı bir şekilde büyümüştü.

Şirket zaten bir kez başarılı bir şekilde geri dönüş sağlamıştı. Mobil platformlarda baskın hale geldi ve kullanıcı deneyimini masaüstünden uzaklaştırarak yeniden düzenledi. Pandemi sonrası yeniden açılan dünyada ve şirketin eski çalışanlarının kullanıcı gizliliği hakkındaki suçlamaları sırasında dahi hisse senedi geçen yıl %20'nin üzerinde değer kazandı.

Ancak Zuckerberg, geleceği yatırımcılarının gördüğü gibi görmüyor. CEO’nun metaverse için yılda milyarlarca dolar harcama taahhüdü, şirketin çevrimiçi reklamlarla getiri sağlamasını isteyen Wall Street'in kafasını karıştırdı.

En büyük ve en acil sorunsa Apple’ın işletim sistemi iOS’taki gizlilik politikasının Facebook ve benzerleri gibi kullanıcı odaklı reklamlar üzerinden gelir elde eden sosyal medya şirketlerini hedef almasıydı.

Meta’nın üçüncü çeyrekte hisse senetlerinin üçte iki oranında düşmesi ve şirketin gelirlerinin erimesiyle sosyal medya devi bu ayın başında personelinin %13’ünü bir diğer ifadeyle 11 bin kişiyi işten çıkardı. Şirket tarihinde ilk kez büyük ölçekli toplu işten çıkarma gerçekleştirdi.

Zuckerberg konuyla ilgili açıklamasında, “Yanıldım ve tüm sorumluluğu alıyorum” ifadelerine yer verdi.

Personele yapılan devasa harcamalar Silikon Vadisi için yeni bir şey değil ve Zuckerberg bu alanda iyi bir şirketti.

Yazılım mühendisleri uzun zamandır Google liderliğindeki büyük oyunculardan gelen büyük tazminat paketlerine güvenebiliyordu. Yetenek savaşında ve sermayenin serbest akışı sırasında teknoloji şirketlerinin maaşları yeni zirvelere ulaşmıştı.

Amazon'daki işe alım uzmanları, nitelikli bir mühendise veya proje yöneticisine 700.000 dolardan fazla para verebiliyor. Levels.fyi'ye göre, oyun şirketi Roblox'ta, üst düzey bir mühendis 1.2 milyon dolar kazanabiliyor. 2020 yılında borsaya ilk halka arzını gerçekleştiren verimlilik alanındaki yazılım firması Asana, H1-B verilerine göre, mühendislere 198.000 dolardan başlayan maaşlarla teklif götürdü.

2022'nin son çeyreğine gelindiğinde ise bu yüksek maaşlı günler artık uzak bir hatıradan öteye gidemiyor. Layoffs.fyi verilerine göre, Cisco, Meta, Amazon ve Twitter'daki işten çıkarmalar yaklaşık 29.000 kişiye ulaştı. Teknoloji sektöründe işten çıkarılanların sayısı toplamda 130 bin kişiye ulaşıyor. HP geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada, önümüzdeki üç yıl içinde 4.000 ila 6.000 istihdamı ortadan kaldıracağını açıkladı.

Birçok yatırımcı için bu sadece bir zaman meselesiydi. Sermaye yönetimi şirketi, Altimeter Capital'ın Teknoloji Yatırımcısı Brad Gerstner, "Google'dan Meta'ya, Twitter'dan Uber'e kadar değişen şirketlerde çok daha az insanın benzer gelir seviyelerine ulaşabileceği Silikon Vadisi'nde kötü korunan bir sırdır" diye yazdı.

Gerstner'in yazısı özellikle Zuckerberg'i hedef aldı ve harcamaları kısmaya çağırdı. Ancak teknoloji yatırımcısı eleştirilerini daha geniş kapsamlı tutmaya istekliydi:

“Bunu bir adım daha ileri götüreceğim. Bu inanılmaz şirketlerin, bu denli aşırı çalışan genişlemesi oranıyla ve beraberinde gelen yeni katmanlar ve uyuşukluk olmadan daha iyi ve daha verimli çalışacağını iddia ediyorum.”

Aktivist fon yönetimi firması TCI da Google CEO’su Sundar Pichai’ye gönderdiği mektupta benzeri mesajları paylaştı. Şirket, pandemi sırasında bir çeyrek dışında, 2013'ten bu yana herhangi bir çeyrek için en yavaş büyüme oranını kaydetti.

Mektupta, “Eski yöneticilerle yaptığımız görüşmeler, işletmenin önemli ölçüde daha az çalışanla daha etkili bir şekilde işletilebileceğini göstermektedir” ifadelerine yer verildi. CNBC’nin haberinde Goolge’da da artan bir endişeyle toplu işten çıkarmaların beklenildiği belirtiliyor.

Özel amaçlı halka arz şirketlerini hatırlayan var mı?

Teknoloji girişimleri satın alıp halka arz edebilmek için özel amaçlı yatırım şirketleri ve diğer adıyla boş çek şirketleri (SPAC’ler) 2020 ve 2021'in bir fenomeniydi. Yatırım bankaları bu şirketlerin halka arzını üstlenmeye istekliydi ve yatırımcılar da sahip oldukları sermaye havuzuyla bu şirketlere adeta atladı.

SPAC'ler, geleneksel halka arz yatırımcılarını tatmin edecek profile sahip olmayan şirketlerin borsalara girmelerine izin verdi. Geçen yıl ABD'de, 496 geleneksel halka arz gerçekleştirilirken, 619 SPAC firması halka açıldı.

Bu yılsa SPAC’ler için dehşet verici bir yıldı. SPAC hisse senetlerinin ilk halka arzından sonraki performansını izleyen CNBC Post SPAC Endeksi, kuruluşundan bu yana %70'in üzerinde düşüş gösterdi ve sadece geçen yıl yaklaşık üçte iki oranında düştü. Birçok SPAC halka arz hedefini hiç tutturamadı ve yatırımcılarına paralarını geri verdi. Bir zamanlar SPAC kralı olarak adlandırılan Chamath Palihapitiya, uygun birleşme hedeflerini bulamadıktan sonra geçen ay iki anlaşmayı sonlandırdı ve yatırımcılara 1,6 milyar dolar iade etti.

Bir de 5 yıldan fazla bir süredir ‘unicorn’ olarak bilinen startup dünyası var. EY'nin risk sermayesi ekibine göre, yatırımcılar geçen yıl girişim destekli şirketlere 325 milyar dolar yatırdı ve 2021'in dördüncü çeyreğinde zirveye ulaştı.

EY'nin risk sermayesi ekibine göre, yatırımcılar geçen yıl girişim destekli şirketlere 325 milyar dolar yatırdı ve 2021'in dördüncü çeyreğinde bu miktar zirveye ulaştı. Kolay para ise şimdilerde piyasalardan çekildi. Artık şirketler finansmanlarında saldırgan olmaktan çok daha savunmacılar, sermayeyi artırıyorlar. Zira buna ihtiyaçları var ve çoğunlukla uygun koşullarda değiller.

EY Risk Sermayesi Başkanı Jeff Grabow CNBC’deki açıklamasında, “İleride nasıl bir şey olacaklarını bilmiyorsun. Risk sermayedarları portföylerini rasyonelleştiriyor ve hâlâ engelleri aşabilecek olanları destekliyor” ifadelerine yer verdi.

Kâr kelimesi bugünlerde son yıllara göre çok daha fazla kullanılıyor. Bunun nedeni, şirketlerin büyümelerini sübvanse etmek için girişim yatırımcılarına güvenememesi ve borsalarda artık yüksek büyüme oranına sahip ve çok büyük isimler için ödeme yapılmamasıdır. En iyi bulut şirketleri için ileriye dönük gelir beklentisi 2021'deki zirvedeki bazı şirketler için 40,50 kat seviyesindeydi. Şimdiyse şirketler bu zirveden 10 katın biraz üzerine kadar geriledi.

Çöküş birçok şirketin özel değerlemelerinde büyük bir düşüş olmadan halka açılmasını imkansız hale getirdi. San Francisco merkezliği risk sermayedarlığı firması Revolution Ventures'ın Yönetici Ortağı David Golden yavaşlayan bir halka arz piyasasının erken aşamadaki yatırımcıların nasıl davrandığına etki ettiğine dikkat çekti.

Golden, “Halka arz piyasası daha da daraldığında, bu kişinin borsalar aracılığıyla likidite bulma yeteneğini sınırlanır. Çoğu erken aşamadaki yatırımcılar halka arz çıkışına güvenmiyor. Karşıt olasılıklar, özellikle bir birleşme ve satın almalara kıyasla çok daha yüksektir” dedi.

Bu yıl ABD'de sadece 173 halka arz gerçekleşti. 2021'de aynı dönemde ise 961 halka arz gerçekleşmişti.

FactSet araştırmasına göre, ABD’de bir yılda ortalama 100 ila 200 halka arz görülebiliyor. Florida Üniversitesi'nde Halka Arz Uzmanı ve Finans Profesörü Jay Ritter tarafından derlenen verilere göre, 2010 ve 2020 yılları arasında yılda ortalama 38 teknoloji halka arz ile karşılaştırıldığında, geçen yıl 123 teknoloji halka arzı olduğu görülüyor.

Şimdi al hiç ödeme

Risk sermayesi ve tüketici harcamaları arasındaki kesişimi için, şimdi al, sonra öde olarak bilinen sektörden daha iyi bir örnek yoktur.

Affirm, Afterpay ve İsveçli Klarna gibi şirketler düşük faiz oranlarından krediler sağlayarak pandemi kaynaklı isteğe bağlı gelirlerden yararlandı. Affirm, Ocak 2021'de halka açıldı ve şirketin hisse değeri yaklaşık 10 ay sonra 168 doların üzerine çıktı. Affirm, Kovid-19 pandemisinin ilk günlerinde, markalar ve perakendeciler ile anlaşma yaparak ve tüketicilerin internet üzerinden alışveriş yapmasını kolaylaştırarak hızla büyüdü.

Geçen yılın kasım ayına gelindiğinde, şimdi sonra öde firmaları adeta tüm alışveriş platformlarındaydı. Kredilerin temerrüt oranları da düşük kalmıştı. Affirm, yaklaşık %5'lik bir kredi kayıp oranı paylaşmıştı.

Ancak Affirm hisseleri son dönemde en yüksek seviyesinden %92 değer kaybetti. Şirketin kredi kayıpları yaz aylarında %12’ye yaklaşarak zirveye ulaştı. Enflasyon, daha yüksek faiz oranlarıyla birleştiğinde, harcamaya yatkın olan tüketicileri adeta susturdu. Özel şirket statüsünde tutulan Klarna’nın temmuz ayındaki finansman turunda şirket değerlemesi %85 oranında azaldı. Şimdi al sonra öde devinin değeri 45,6 milyar dolardan 6,7 milyar dolara düştü.

Bitcoin’e yatırım, dengeli bir portföy için şart

Dogecoin bu haberle fırladı!

Wall Street’te dördüncü çeyrek endişesi

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.