Analistler bütçe dengesini yorumladı

5 / 6

---

"Şubat ayı özelinde rekor bütçe açığı…

Dr. Elif GİRGİN YILDIRIM

Ecem AKDAK

Hazine ve Maliye Bakanlığı, Şubat ayı bütçe rakamlarını açıkladı. Buna göre, Şub18'de 1,9 milyar TL olan bütçe açığı Şub19'da 16,8 milyar TL'ye yükselmiştir. Faiz dışı fazla ise Şub18'de 4,8 milyar TL iken, Şub19'da 2,1 milyar TL faiz dışı açığa dönmüştür. Oca-Şub19 gerçekleşmelerine baktığımızda Oca-Şub18'de 0,2 milyar TL olan bütçe açığı 11,7 milyar TL'ye genişlerken, Oca-Şub18 döneminde 12,5 milyar TL olan faiz dışı fazla Oca-Şub19 döneminde 10,3 milyar TL'ye gerilemiştir. Şubat ayı bazında baktığımızda hem bütçe açığı hem de faiz dışı açık anlamında rekor düzeylerde gerçekleşmeler olmuştur.  

Gelirler tarafında manşet gelirler ve vergi gelirleri reel bazda sırasıyla %8,3 ve %8,6 daralma kaydetmiştir. Vergi gelirlerinde Eyl18'de başlayan reel bazda yıllık daralma yavaşlayan bir hızda da olsa devam etmektedir. Oca19'da vergi gelirleri %11 reel daralma kaydetmişti. Hafif bir toparlanma görsek de vergi gelirlerindeki %8,3'lük reel daralma Şubat ayı için baktığımızda 2009'dan bu yana en yüksek seviyededir. Ayrıntılarda önemli vergi kalemlerinden özel tüketim vergisi %11,8 reel daralma kaydetmiştir. Katma Değer Vergisi (KDV)' de reel bazda yıllık daralmanın %32,7 olduğunu görüyoruz. Diğer önemli vergi kalemlerinden biri olan ithalat vergisi ise Oca19'daki limitli toparlanması sonrası %17,9 reel daralma kaydetmiştir.   

Oca-Şub19 dönemi olarak baktığımızda vergi gelirleri reel olarak %9,8 daralma gösterirken, manşet gelirler %14,6 artış kaydetmiştir.  

Belirtmek isteriz ki manşet gelirler içerisinde Ocak ayında Hazine'ye aktarılan TCMB'nin 33,8 milyar TL'lik temettü geliri yer almaktadır.

Harcamalar tarafında, Şubat ayında bütçe harcamaları ve faiz dışı harcamalar yıllık bazda reel olarak sırasıyla %11,3 ve %2,6 artış kaydetmiştir. Hatırlanacağı üzere Aralık ayında görülen daralmaların

Maliye Bakanlığı bütçesinin tahakkuk bazlı işleyişi sebebiyle olduğunu ve önümüzdeki aylarda artış görebileceğimizi belirtmiştik.

Beklentimize paralel olarak Ocak ayı itibariyle azalan hızda olsa da reel bazda artışlar görülmeye devam etmektedir. Aylık bazda kaymaları gözönüne aldığımızda harcamalardaki artışı anlamak için Oca-Şub dönemi olarak değerlendirmeyi tercih ediyoruz. Oca-Şub19 dönemi performansına baktığımızda manşet harcamaların ve faiz dışı harcamaların reel bazda sırasıyla %22,5 ve %19,9 arttığını görüyoruz. Faiz ödemeleri, tüm sosyal transferleri içeren diğer cari harcamalar ve diğer harcamalar alt kalemleri manşet harcamalar üzerinde reel artış kaydetmiştir.

Yorum: 

Aylık bazda kaymalar olabileceği faktörünü gözönüne aldığımızda bütçe performansını değerlendirme açısından Oca-Şub19 döneminin resminin önemli olduğunu düşünüyoruz. Buna göre geçen sene aynı dönemde 1,9 milyar TL olan bütçe açığı neredeyse 8 katına çıkarak 16,8 milyar TL'ye yükselmiştir. Bu dönemde, manşet gelirler 33,8 milyar TL' lik TCMB 'nin kar payının desteğiyle %14,6 artış kaydederken, vergi gelirleri yıllık bazda reel olarak %9,8 daralmıştır. Yavaşlayan iç talep ile güç kaybeden gelirler karşısında giderlerin yavaşlayan bir hızda da olsa artış kaydetmeye devam ettiği görülmektedir. Bu bağlamda, giderler ile faiz dışı giderler sırasıyla yıllık bazda reel olarak %22,5 ve %19,9 artmıştır. Giderler tarafında özellikle faiz ödemeleri, diğer cari harcamalar ve diğer giderler manşet giderlerin üzerinde reel artış kaydetmiştir. 

Bir önceki raporumuzda belirttiğimiz üzere 2019 yılına ilişkin özellikle gelirler tarafına ilişkin soru işaretlerimiz devam etmektedir. Her ne kadar 2019 yılının 2018 yılı ikinci yarısı kadar zorlu geçmeyeceği temel senaryomuz kapsamında vergi gelirlerinde Eyl-Ara18 kadar ciddi bir gerileme öngörmesek de potansiyel büyüme altında bir GSYH performansı vergi gelirleri açısından yatay belki limitli reel bir artışa işaret eder diye düşünmekteyiz. Ayrıca, hanehalkının kötüleşen istihdam koşulları nedeniyle ödeme gücünün zayıfladığını düşündüğümüzde yeniden yapılandırma gelirlerinin de bütçeye ciddi bir destek sağlayacağını düşünmüyoruz. Giderler tarafında ise Mart sonunda gerçekleştirilecek olan yerel seçimler sebebiyle 1Ç19'da giderlerin ciddi artışlar kaydetmeye devam edeceğini düşünüyoruz. Fakat yılın geri kalanında hükümet yetkilileri tarafından sıkça dile getirilen bütçe disiplininin korunacağına dair söylemlerine paralel hareket edileceğini öngörüyoruz. Esas soru işaretlerimiz ekonomik performansla yakın ilişki içinde olan vergi gelirlerinin ne zaman reel bazda artışa geçip bütçeyi destekleyeceği ve geçen yıl neredeyse 40 milyara varan tek seferlik gelir desteklerinin 2019 yılında bütçeyi ne kadar destekleyebileceğidir. Gelirlerin tahmin üzerinde bir daralmaya uğraması durumunda bütçenin giderler tarafındaki katı yapısı 2019 bütçe performansını zorlayabilir diye düşünmekteyiz. Şu an için YEP ile paralel bütçe göstergeleri tahminlerimizi korumaya tercih etsek de gelirlerdeki zayıflığın derecesi ve karşısında hükümetin giderler tarafındaki duruşu kapsamında bütçe tahminlerimizi revize edeceğiz.  

Eyl-Ara18 döneminde vergi gelirleri ortalamada %11,2 reel daralma kaydetmiştir.

2018 bütçe açığı: 72,1 milyar TL (GSYH'nın %1,9'u) faiz dışı denge: 4,3 milyar TL fazla (GSYH'nın %0,1'i) 

2019 bütçe açığı: 80,6 milyar TL (GSYH'nın %1,8'i) faiz dışı denge: 36,7 milyar TL fazla (GSYH'nın %0,8'i)

Reel artış/azalış olarak ifade edilen seviyeler bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir."