Aracı kurumlara borsadan kaçışı sorduk

3 / 6

---

TÜRKİYE BORSASI İÇİN OLUMLU DEĞERLENDİRİLEMEYECEK BİR ETKEN

ENGİN KILIÇ - DESTEK MENKUL DEĞERLER KALDIRAÇLI İŞLEMLER BİRİM YÖNETİCİSİ

-Şirketler borsadan niye çıkıyor?

-Genel anlamda, Türk borsasına nasıl yeni şirket kazandırabiliriz, teşvikleri artırıcı hareketler neler olabilir, yatırımcıları korumaya yönelik önlemler alırken şirketlerin yeterliliklerini nasıl ölçeriz soruları ve bu sorular ışığında yapılan çalışmalar yerini borsadan çıkan şirket haberlerine bırakmıştır. 2 Ocak’ta yürürlüğe giren “Ortaklıktan çıkarma ve satma hakları tebliği” ile borsa kotundan çıkamaya hazırlanan şirketler bulunmaktadır. Şirket pay oranı yüzde 95 olan hakim ortağın diğer ortakları ortaklıktan çıkarma hakkı ile diğer ortakların paylarını hakim ortağa satma hakkının uygulanmasına yönelik usul ve esaslar ışığında düzenlenmiştir.

Ortaklıktan çıkarma hakkının kullanım bedeli, hakim ortak konumunun kazanılması veya hakim ortak konumunda bulunup ek pay alarak kamuya açıklandığı tarihten önceki 30 gün içinde borsada oluşan ağırlıklı ortalama fiyatların aritmetik ortalaması ile belirlenecek. Ortaklıktan çıkarma hakkını kullanmak için harekete geçen şirketler, fiyat tespit edilme hususunda belirlilik sağlamış olup, hakim ortak açısından avantaj haline gelecektir. Yeni düzenlemeyle birlikte fiyat tespiti belirlenirken, halka açıklık oranı düşük olan payların 30 günlük ortalama fiyatı, hakim ortağın lehine ve makul kabul edilebilecek fiyattan alma hakkını doğurmaktadır. Şirketlerin borsa kotundan çıkmasının en önemli nedeni %95 pay oranına sahip ana ortağın 30 günlük ortalama fiyat avantajını kullanmak istemesidir.

Şirketler paylarını halka açarken Türk Ticaret Kanun hükümleri, Sermaye Piyasası Kurulu Tebliğ Usul ve Esasları, Borsa İstanbul Genelgesi kapsamında otoriter aşamalardan geçmektedir. Şirketler paylarını halka açmak için eş zamanlı olarak başvurdukları SPK ve İstanbul Borsası tarafından sıkı denetimlere tabi olmaktadır. İlk aşamada şirketlerin kayıtlı sermaye sistemin olması beklenirken, mevzuat kapsamında şirket yönetim kurulu kapsamında alının kararlarla borsa kotuna alınma kuralları başlamış olur. Borsada payları işlem görmesi adına başvuru yapan şirketler sadece var olan paylarını değil, şirket içinde alınan tüm aksiyonlarla birlikte mali yapısını da şeffaf bir şekilde halka açmış olmaktadır. Halka açılma sürecine dahil olan şirketlerin son üç yıla ait finansal yapısına bakılarak, borsada kullanıma açılacak şirket değeri ve hisse fiyatı değerleme çalışması sonrasında kurul onayına sunulmaktadır. Yüksek enflasyon, vergi, banka faizleri, döviz kuru değişkenliği, borçlanma maliyetinin artması, ülke ekonomi dağılımlarının tahmin edilemezliği, yurt içi ve yurt dışı teknolojik gelişmeler, faaliyetlerini sürdüren şirketler açısından ilave kaynak arayışı yaratmaktadır. Bu kapsamda, şirketlerin borsa kotuna dahil olma süreçleri ağır yükümlülük gerektirirken, borsa kotundan çıkma/çıkarılma eyleminde bulunmasını beraberinde getirmektedir. Özellikle halka açık yabancı ortaklıklar bakımından Sermaye Piyasası mevzuatı ve Türk Ticaret Kanun hükümlerinin kendi ülke mevzuatı ile örtüşmemesi ve hali hazırda düşük paya sahip olması açısından Türk borsasında yer almak istemeyebilir.

-Bir yanda halka arz seferberliği, bir yanda borsadan çıkışlar…

-SPK, TOBB, Borsa İstanbul ve TSPAKB işbirliğiyle düzenlenen Halka Arz Seferberliği ile birlikte borsada işlem gören şirket sayısının 1.000’e çıkması hedeflenmişti. Son yıllarda Borsaya kotasyon olan şirket sayısını artırmayı sağlayan düzenlemelerle borsadaki işlem hacimlerini canlandırmak ve şirketlerin sağlayacağı katkılarla borsa prestijinin artması hedeflenmekteydi. Halka açıklık oranının katma değeri yüksek, yatırım planları bilinçli ve mali yapısının güçlü şirketlerle artması Türkiye’ borsasının güçlenmesi adına önem teşkil etmekte. Tebliğle birlikte borsa kotundan çıkan şirketler, Türkiye borsası için olumlu değerlendirilemeyecek bir etkendir. Halka arz seferberliğinin beklenenden daha az talep görmesi mevcut beklentileri karşılamamıştır. 2014 yılında yurt dışında gerçekleştirilen 588 tane halka arz yaklaşık 17 milyar dolar sermaye girişi sağlamıştır. Dünya çapında baktığımızda, Euro Bölgesi’nin halka arz konusunda birinci sırada olması kıta ülkeleri açısından sermaye bolluğuna sahip olduğunu göstermektedir. Türkiye’de 2014 yılı ilk yarısına bakıldığında gerçekleştirilen halka arz sayısı ve likidite açısından küresel yapının oldukça uzağında kalmaktadır. Şirketlerin borsa kotasyonundan çıkmasına yönelik çalışmalar değil borsaya katılmalarına yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Şirketlerin halka arz sürecine girmeleri sermaye ihtiyacı prestij vergi avantajları likidite avantajı yurt içi ve yurt dışında tanınma, kurumsallaşma ve ikincil halka arz olanaklarını kullanabiliyor olmasıdır. Halka arz sürecinde şirketlerin katlandığı maliyetler sağlayacağı likiditeye oranla oldukça düşüktür. Söz konusu süreçte, şirketlerin borsa kotasında kalmaları hususunda teşvik edici yapılanmalara ağırlık vermesi gerekmektedir.

-Devamı gelir mi? Gelirse nasıl önlem alınmalı?

-Halka açıklık oranının yüzde 5’in altında kalan diğer şirketlerinde borsa kotundan ayrılacağını düşünmekteyim. Pay oranlarının yüzde 95’ine sahip olan hakim ortağın fiyat tespitinde avantajlı duruma geçmesi, daha az pay oranına sahip ortaklığı çıkarma hakkını doğuracaktır. Bu durum piyasada %95 ve daha fazla pay oranına sahip ortaklığın, diğer paya sahip ortaklığı çıkarma hakkını kullanacağını düşünmekteyim. Tebliğ gereğince verilen hakların avantajlarını şirketler kullanmaya başlamıştır. Bu durumun devam etmesi sonucunda alınacak önem, tekrar tebliğ maddelerinin değişmesiyle olacaktır.  

-Bu çıkış Borsa İstanbul’da nasıl bir iz bırakır?

-İçinde bulunduğumuz yılın birinci yarısında piyasaları önemli ölçekte etkileyecek gelişmeler yaşandı ve halen izleri devam etmekte. Borsaya giriş ve çıkışların, Türkiye ekonomi politikaları ve jeopolitik unsurlar çerçevesinde dikkatli adımlarla yön bulacağını söylemek mümkün. Ekonomik göstergeler dahilinde, Türkiye para politikası faiz oranın enflasyon üzerindeki baskılanmanın hedefler doğrultusunda olup olmayacağı, küresel anlamda güçlü etkilere sahip ülke ekonomilerinin belirleyeceği yön ile jeopolitik unsurların dünya konjonktürüne yansımaları piyasadaki kırılganlıkları tetiklemektedir. Piyasalara yeni girişler sağlanması açısından öncelikle ekonomik ve siyasi risklerin kontrol altına alınması gerekmektedir. 2014 yılı ilk çeyrekte gerçekleşen yerel seçimlerin öncesinde para ve sermaye piyasaları çok hareketli günler geçirmiştir. Önümüzdeki dönemde Cumhurbaşkanlığı seçimi ve politik dengelerinin aksiyon alınması bakımından riskli olması, şirketlerin yeni girişimlerinde temkinli adımlar atmasına sebebiyet vermektedir. Türkiye borsası diğer rakip borsalarla rekabet edebilecek duruma gelebilmesi açısından, büyük ve güvenilir şirketlerin borsa kotasyonuna dahil olması gerekmektedir. Mevcut durumda paylarının pay piyasasında işlem görmesi için başvuruda bulunan sekiz adet şirket bulunmaktadır. Payların gelişen işletmeler piyasasında işlem görmesi için yapılan başvuru sayısı ise birdir. Bununla birlikte, son yıllarda şirketlerin halka açıklık oranı seviyelerinde artışlar izlendiği gözlemlenmektedir. Kazanılan ivme, işlem hacmi seviyesinin artması ve etkin bir piyasa oluşması açısından önem teşkil etmektedir. Yıllar bazında sermaye piyasası kurul kaydındaki şirket sayısı 2012 yılında 600 iken, 2013 yılında kurula kayıtlı şirket sayısı 608’dir. 2014 yılı ilk çeyreğine bakıldığında, kurula kayıtlı şirket sayısında artış görülmüş olup, işlem hacmi bakımından bir önceki yılsonu verilerine oranla %59 artış göstermiştir. Borsa İstanbul genelinde fiili dolaşım halka açıklık oranında 2013 yılı ilk çeyreği %29.17 iken, içinde bulunduğumuz yılın aynı döneminde %29.59 oranında artış gerçekleşmiştir. Endeksler genelinde ise BİST Ticaret, BİST30 ve BİST50 endeksleri fiili dolaşımda halka açıklık oranında ilk üç sırada yer almaktadır. Endekslerde bir önceki yılın aynı döneminde yaşanan piyasa değer değişimlerine baktığımızda, BİST Ticaret endeksi %6 değer kazanırken, BİST Tüm endeksi çeyreksel değişim bazında %1 değer kazanmıştır.

-2023 vizyonunu etkiler mi, imaj değişikliği yaratır mı?

-Türkiye borsası açısından yapılan her yapısal düzenleme borsa imajını ve hedeflerini değiştirmektedir. Türkiye borsasının kırılgan yapısı, yatırımcıların temkinli bakış açısı, güvenirliğin azalması hem yurt içi hem de yurt dışı yatırımcıların aksiyon almasında tedirginlik yaratmadır. Sermaye piyasaları açısından 2023’te borsa kotasyonunda olması 1.000 şirketin işlem görmesiyle, şirketlerin toplam piyasa değerinin GSYH’ya oranı bakımından artış göstermesi birincil hedef olarak kaydedilmiştir. Yabancı yatırımcının ilgisini karlılık oranları yüksek, kurumsal şirketlerle çekebilmek için büyük şirketlerin halka arzını gerçekleştirmek gerekmektedir. 2013 yılı verilerine göre; Borsa İstanbul’da hisse senedi yerli yatırımcı sayısı 1.100.853 iken, yabancı yatırımcı sayısı 9.555’dir. 2014 yılı ilk çeyreğinde rakamlar 2013 bütün yıla oranla daha ılımlıdır. İçinde bulunduğumuz yılın ilk çeyreğinde yerli yatırımcı sayısı 1.093.210 iken yabancı yatırımcı sayısı 9.562’dir. Fakat, İstanbul Finans Merkezi Projesi ile gerçekleştirilmesi hedeflenen planları dahilinde yatırımcı sayısı bakımından yukarı yönlü daha hızlı bir ivme kat edilmesi gerekmektedir.

-Ekonomiye zararı nasıl ve ne kadar olur?

Şirketlerin borsa çıkışlarının ekonomiye direkt etki edecek bir durum olmadığını belirtmek mümkündür. Söz konusu durumda ekonomiyi yıpratıcı ya da kalıcı bir hasar bırakmayacaktır. Borsada %95 pay oranına sahip şirketlerin, %5 pay oranına sahip ortaklığını çıkarma hakkı kullanması hakim ortağa avantaj sağlayıcı bir durum olacaktır.